Që nga viti 1801, udhëheqësit amerikanë mblidhen në Uashington, D.C., për të marrë pjesë në inaugurimin e një Presidenti të ri. Është një ditë me traditë të madhe, që shpesh bashkon njerëzit më me ndikim në vend. Në rikthimin e Donald Trump në janar, të pranishëm ishin kryetarët e kompanive më të mëdha teknologjike amerikane, të cilat prej kohësh kanë udhëhequr botën. Por diçka e papritur po ndodhte jashtë skenës: të njëjtën ditë, një kompani e panjohur kineze me emrin DeepSeek lançoi një model të ri të inteligjencës artificiale që tronditi tregjet dhe nxiti një reagim të menjëhershëm nga Silicon Valley.
Të nesërmen, gjigantët e teknologjisë Sam Altman, Larry Ellison dhe Masayoshi Son u shfaqën në Shtëpinë e Bardhë me një njoftim të tyre: ata premtuan të investojnë deri në 500 miliardë dollarë për të ndërtuar qendra të të dhënave për AI në të gjithë SHBA-në, duke quajtur projektin “Stargate”. Këto dy ditë parashikuan vitin që do të vinte: konkurrencë globale, inovacion i jashtëzakonshëm, shuma të mëdha parash dhe forcën alkimike të interesave publike dhe private.
Ky ishte viti kur potenciali i plotë i inteligjencës artificiale u shfaq me të gjithë fuqinë e tij, dhe u bë e qartë se nuk kishte kthim pas. Çfarëdo pyetje që mund të lindte, përgjigjja ishte AI. Pamë se si ajo shpejtoi kërkimin mjekësor dhe produktivitetin, duke e bërë të mundur atë që dikur dukej e pamundur. Ishte e vështirë të lexoje ose shikoje diçka pa u përballur me lajme mbi përparimin e shpejtë të kësaj teknologjie dhe njerëzit që e drejtojnë atë. Këto histori nxiten debate të pafundme mbi mënyrën se si AI do të ndikojë në jetën tonë. Asnjë udhëheqës biznesi nuk mund të fliste për të ardhmen pa përmendur këtë revolucion teknologjik. As prind, as mësues nuk mund të injoronte se si adoleshenti apo studenti i tyre po e përdorte atë.
Këto mjete të reja mund të duken magjike. Vetëm gjatë javëve të fundit, kemi mësuar se AI mund të lehtësojë komunikimin me balenat, të zgjidhë një problem matematikor 30-vjeçar që mbeti pa përgjigje dhe të tejkalojë modelet tradicionale të parashikimit të uraganeve. Këto sisteme përmirësohen me një ritëm të shpejtë, duke kryer në sekonda atë që dikur merrte orë njerëzore. Sipas një studimi, aftësitë e AI dyfishohen pothuajse dy herë në vit. Shpejtësia e adoptimit është pa precedent. “Çdo industri ka nevojë për të, çdo kompani e përdor, dhe çdo shtet duhet ta ndërtojë,” thotë Jensen Huang, drejtues i Nvidia, kompania më e vlefshme në botë dhe një nga udhëheqësit më ndikues në fushën e AI. “Kjo është teknologjia më me ndikim e kohës tonë.”
Por gjithë ky progres ka kosto: sasia e energjisë që kërkohet për të operuar këto sisteme shteron burime. Punët po zhduken. Informacioni i rremë përhapet më shpejt, ndërsa postimet dhe videot e AI e bëjnë më të vështirë dallimin e së vërtetës. Sulmet kibernetike në masë janë të mundshme pa ndërhyrje njerëzore. Gjithashtu, ka një përqendrim jashtëzakonisht të madh pushteti tek një grup i vogël udhëheqësish biznesi, në një mënyrë që nuk ishte parë që nga Epoka e Artë. Nëse historia është parashikuesi, kjo do të sjellë përparime të mëdha, por edhe pabarazi më të theksuar. Kompanitë e AI janë më të lidhura me ekonominë globale se kurrë. Është një lojë e madhe me rreziqe epike, dhe frika për një flluskë ekonomike është rritur. Trump e përmblodhi shqetësimin tonë në shtator kur tha: “Nëse ndodh diçka shumë e keqe, fajëso AI-në.”
Arkitektët e AI-së janë Personi i Vitit i TIME për 2025
Nxënësit e historisë e dinë se ky moment ka qenë shumë i pritur. Shtatëdhjetë e pesë vjet më parë, një kompjuter me emrin Mark III u shfaq në faqen e parë të TIME. Një gjigant 500,000 dollarësh i ndërtuar për Marinën, i cili “rrihte më fort se një admirale” dhe ndihmonte shkencëtarët të imagjinonin një të ardhme të re. Titulli i artikullit? Makina menduese. Ne po jetojmë tani në botën që makina menduese – dhe krijuesit e saj – kanë ndërtuar.
Personi i Vitit është një nga traditat më të gjata në media. Që nga koha kur TIME zgjodhi Charles Lindbergh si Njeriu i Vitit për 1927, për të kompensuar faktin që redaktorët nuk e kishin vendosur në kopertinë pas fluturimit të tij transatlantik, kjo njohje ka evoluar. Nuk kemi zgjedhur vetëm individë, por edhe grupe, më shumë gra se sa mund ta imagjinonin themeluesit (edhe pse ende jo sa duhet), dhe herë pas here, një koncept: toka e rrezikuar në 1988, ose kompjuteri personal në 1982. Drama rreth përzgjedhjes së PC-së mbi Steve Jobs më vonë u bë tema e librave dhe filmave.
Kjo zgjedhje është e treta në një seri që ka kapur momentet kyçe të revolucionit teknologjik të gjysmë shekullit të fundit. Rritja e kompjuterit personal në vitet 1980 transformoi ekonominë. Emergjenca e komuniteteve dixhitale u kap nga TIME kur shpalli “Ju” si Personi i Vitit në 2006, me një kopertinë të pasqyruar. Me retrospektivë, këto zgjedhje duken të parashikuara mirë. Tani, interneti social i mundësuar nga pajisjet dixhitale personale po i jep rrugë një epoke të re: epokës së inteligjencës artificiale.
Personi i Vitit është një mënyrë e fuqishme për të fokusuar vëmendjen botërore tek njerëzit që formojnë jetën tonë. Dhe këtë vit, askush nuk pati ndikim më të madh se individët që imagjinuan, dizenjuan dhe ndërtuan AI. Njerëzimi do të përcaktojë rrugën e AI-së, dhe secili prej nesh mund të luajë një rol në përcaktimin e strukturës dhe së ardhmes së saj. Puna jonë e ka trajnuar dhe mbajtur atë, dhe tani po lëvizim në një botë gjithnjë e më shumë të përcaktuar nga AI. Edhe pse këto modele rriten mbi rrugë nervore që duken si të imitojnë të trurin tonë—ato mësojnë, flasin, diskutojnë, bindin dhe, po, aftësia e tyre për të bërë këto gjëra mund të jetë po aq e frikshme sa e mahnitshme—ne e dimë se ka një diferencë midis nesh dhe krijimit tonë.
Për këto arsye, ne njohim një forcë që ka dominuar titujt e vitit, për mirë apo për keq. Për sjelljen e epokës së makinave menduese, për mahnitjen dhe shqetësimin e njerëzimit, për transformimin e të tashmes dhe tejkalimin e mundësive, Arkitektët e AI-së janë Personi i Vitit i TIME për 2025.