Programi për Vlerësimin Ndërkombëtar të Studentëve (PISA) ka vlerësuar vlerëson njohuritë dhe aftësitë e nxënësve 15-vjeçarë në matematikë, lexim dhe shkencë. Ajo që bie në sy është se në vendin tonë rezultatet kanë rënien më të madhe nga viti 2018, nga të gjitha vendet e tjera që janë marrë në studim.
Vendi ynë zë vendin e 67 për rezultatet në matematikë, duke u renditur pas Xhamaikës dhe mbi Palestinën, është në vendin e 72 për leximin, pas Maqedonisë së Veriut dhe në vendin e 79 sa i përket shkencës, pas Maqedonisë dhe para Jordanisë.
Por ajo që bie në sy është se Shqipëria ka rënien më të madhe që nga viti 2018, krahasuar me të gjitha vendet e tjera, duke humbur kështu shumë pikë. Shqipëria ka humbur plot 47 vende në lexim
41 vende në shkencë:
dhe 69 vende në matematikë në krahasim me rezultatet e vitit 2018.
Testet eksplorojnë se sa mirë studentët mund të zgjidhin probleme komplekse, të mendojnë në mënyrë kritike dhe të komunikojnë në mënyrë efektive. Kjo jep njohuri se sa mirë sistemet arsimore po i përgatisin studentët për sfidat e jetës reale dhe suksesin e ardhshëm. Shqipëria mori pjesë për herë të parë në PISA në vitin 2001. Duke krahasuar rezultatet në nivel ndërkombëtar, politikëbërësit dhe mësuesit në Shqipëri mund të mësojnë nga politikat dhe praktikat e vendeve të tjera.
Rezultatet mesatare të vitit 2022 ishin në rënie në krahasim me vitin 2018 në matematikë, lexim dhe shkencë.
Si është jeta shkollore në Shqipëri?
Ndjenja e përkatësisë së nxënësve në shkollë dhe kënaqësia me jetën
Në vitin 2022, 86% e nxënësve në Shqipëri raportuan se bëjnë miq lehtësisht në shkollë (mesatarja e OECD: 76%) dhe 85% mendonin se i përkasin shkollës (mesatarja e OECD: 75%). Ndërkohë, 15% raportuan se ndiheshin të vetmuar në shkollë dhe 15% si një i huaj ose i lënë jashtë gjërave në shkollë (mesatarja e OECD: 16% dhe 17%). Krahasuar me vitin 2018, ndjenja e përkatësisë së nxënësve në shkollë ra në Shqipëri.
Kënaqësia e studentëve me jetën, në përgjithësi, ka rënë në shumë vende dhe ekonomi gjatë viteve të fundit. Në vitin 2022, 12% e studentëve në Shqipëri raportuan se nuk ishin të kënaqur me jetën e tyre: ata e vlerësuan kënaqësinë e tyre me jetën midis 0 dhe 4 në një shkallë që varion nga 0 në 10. Në vitin 2018, më pak studentë nuk ishin të kënaqur me jetën (5 %). Mesatarisht në vendet e OECD-së, përqindja e studentëve që nuk janë të kënaqur me jetën u rrit nga 11% në 2015 në 16% në 2018 dhe 18% në 2022.
Mbështetje dhe disiplinë në mësimet e matematikës
Në Shqipëri, 75% e nxënësve raportuan se, në shumicën e orëve të matematikës, mësuesi tregon interes për të mësuarit e çdo studenti (mesatarja e OECD: 63%) dhe 76% se mësuesi jep ndihmë shtesë kur studentët kanë nevojë (mesatarja e OECD: 70 %). Në vitin 2012, aksionet përkatëse ishin 78% dhe 81%. Rezultatet e matematikës në vitin 2022 priren të bien më pak, mesatarisht, në sistemet arsimore ku më shumë studentë raportuan se mësuesit japin ndihmë shtesë kur studentët kanë nevojë, krahasuar me dhjetë vjet më parë.
Shumë studentë studiojnë matematikën në një klimë disiplinore që nuk është e favorshme për të mësuar: në vitin 2022, rreth 25% e studentëve në Shqipëri raportuan se nuk mund të punojnë mirë në shumicën ose në të gjitha mësimet (mesatarja e OECD: 23%); 28% e nxënësve nuk dëgjojnë çfarë thotë mësuesi (mesatarja e OECD: 30%); 25% e studentëve shpërqendrohen duke përdorur pajisjet dixhitale (mesatarja e OECD: 30%); dhe 24% shpërqendrohen nga studentët e tjerë që përdorin pajisje dixhitale (mesatarja e OECD: 25%). Mesatarisht në vendet e OECD-së, studentët kishin më pak gjasa të raportonin se shpërqendroheshin duke përdorur pajisjet dixhitale kur ndalohet përdorimi i telefonave celularë në ambientet e shkollës.
Sa të sigurt ndihen në shkollë dhe përreth
Të dhënat e PISA 2022 tregojnë se në sistemet arsimore ku performanca mbeti e lartë dhe ndjenja e përkatësisë së nxënësve u përmirësua, nxënësit prireshin të ndiheshin më të sigurt dhe më pak të ekspozuar ndaj bullizmit dhe rreziqeve të tjera në shkollën e tyre.
Në Shqipëri, 8% e nxënësve raportuan se nuk ndiheshin të sigurt rrugës për në shkollë (mesatarja e OECD: 8%); 6% e nxënësve raportuan se nuk ndiheshin të sigurt në klasat e tyre në shkollë (mesatarja e OECD: 7%); 9% e nxënësve raportuan se nuk ndiheshin të sigurt në vende të tjera në shkollë (p.sh. korridor, kafene, banjë) (mesatarja e OECD: 10%).
Përfshirja e prindërve në mësim
Të dhënat e PISA-s të mbledhura nga drejtorët e shkollave tregojnë se përqindja e prindërve që ishin të përfshirë në shkollë dhe mësim është ulur ndjeshëm midis 2018 dhe 2022 në shumë vende/ekonomi. Kështu ishte edhe në Shqipëri. Në vitin 2022, 56% e nxënësve në Shqipëri ishin në shkolla, drejtori i të cilave raportoi se gjatë vitit të kaluar akademik të paktën gjysma e të gjitha familjeve diskutuan përparimin e fëmijës së tyre me një mësues me iniciativën e tyre (dhe 64% me iniciativën e mësuesit). Në vitin 2018, numri përkatës ishte 70% (dhe 78%). Sistemet që patën tendenca më pozitive në përfshirjen e prindërve midis 2018 dhe 2022 (d.m.th. sistemet në të cilat pjesa e prindërve që diskutuan përparimin e fëmijës së tyre me një mësues me iniciativën e tyre u tkurr më pak) priren të tregojnë performancë më të qëndrueshme ose të përmirësuar në matematikë.
Sondazhi PISA 2022 u fokusua në matematikë, me leximin dhe shkencën si fusha të vogla dhe të menduarit krijues si fushë novatore të vlerësimit. PISA 2022 përfshiu gjithashtu një vlerësim të njohurive financiare të të rinjve, i cili ishte opsional për vendet dhe ekonomitë. Rezultatet për matematikën, leximin dhe shkencën publikohen më 5 dhjetor 2023 dhe rezultatet për të menduarit krijues dhe edukimin financiar në 2024.
“Rënia e rezultateve të studentëve në Shqipëri e vërejtur në PISA 2022 duket se lidhet me faktorë të ndryshëm. Në fund të vitit 2019, një tërmet i fortë goditi Shqipërinë, duke shkaktuar dëme të rëndësishme në infrastrukturë, përfshirë shkollat dhe shtëpitë, në 12 qytete kryesore. Rreth gjysma e studentëve pjesëmarrës në PISA 2022 (50.5%) janë me origjinë nga qytetet më të goditura nga tërmeti. Deri në prill të vitit 2022, kur u zhvillua PISA, këta nxënës kanë vijuar mësimet jashtë shkollave të tyre të rregullta, me turne dhe orë të reduktuara. Pandemia e Covid-19 i shtoi sfidat me të cilat përballet sistemi arsimor në Shqipëri në vitet 2020 dhe 2021: gjendja e infrastrukturës dixhitale paraqiste vështirësi të mëdha për përdorimin efektiv të mësimit online dhe në distancë. Ndërprerjet e shkaktuara nga tërmeti dhe Covid-19 në jetën psiko-sociale të studentëve mund të kenë ndikuar negativisht në angazhimin e studentëve në PISA 2022”, thuhet në raport.