“L’éta c’est moi”, maksima e Luigjit XIV, u citua nga Pëllumb Xhufi në parlament në kohën kur ishte deputet i LSI-së në vitin 2008. Në shqip, shteti jam unë, dhe e kishte zgjedhur për të treguar se çfarë do të ndodhtë nëse do të kalonte në parlament marrëveshja Berisha-Rama për ndryshimet kushtetuese të cilat në thelb patën ndryshimin e sistemit zgjedhor, listat e mbyllura. Një paketë ndryshimesh në kushtetutë që po kundërshtohej fort nga LSI e Ilir Metës, parti të tjera të vogla por dhe një pjesë e rëndësishme e shoqërisë civile e medias. LSI e të tjera parti e organizata, luftuan fort për ta ndalur miratimin e kësaj paekete kushtetuese madje pati dhe një grevë urie të disa deputetëve në ambjentet e sallës së kuvendit të Shqipërisë. Por rezistenca e tyre nuk e ndali miratimin e marrëveshjes Rama-Berisha për ndryshimin e kushtetutës në thelbin e së cilës ishte ndryshimi i kodit zgjedhor. Më 21 prill 2008, në kuvendin e Shqipërisë u paraqit për votim, paketa e ndryshimeve kushtetuese, dhe u miratua me shumicën e deputetëve të PD-së dhe PS-së. Listat e mbyllura garantuan pushtet për liderin e socialistëve Edi Rama, i cili deri në atë kohë e kishte të vështirë të fuste në “vathë” të gjithë deputetët socialistë që i kishte lënë parardhësi i tij Fatos Nano. Përmes listave të mbyllura, Rama ia doli ta spastrojë partinë nga çdo kundërshtar duke e kërcënuar me heqjen nga lista e kandidatëve për deputët. Mandat pas mandati ai i largoi thuajse të gjithë, për të mbërritur deri sot kur grupi parlamentar i PS-së së kësaj kohe nuk ka asnjë lidhje me atë të 10 a 15 viteve më parë.
Ndërsa Berisha dukej jo fort i interesuar për këtë marrëveshje pasi e zotëronte grupin parlamentar dhe gjithë strukturat e partisë. Askush nuk guxonte të dilte kundër Berishës. Marrëveshja bëhej në një situatë kur mazhoranca ishte tronditur nga ngjarja e Gërdecit dhe opozita e Edi Ramës nuk e përdori për të rrëzuar kundërshtarin. Berisha do ta pohonte vetë në parlament se nuk kishte ndonjë interes të veçantë për këto ndryshime përveçse për të shmangur fenomene që kishin ndodhur deri atëherë me manipulimin e zgjedhjeve.
“Unë jam njeri që instinktivisht nuk merrem me histori” do të shprehej Berisha në seancën e 21 prillit 2008 duke mbrojtur paketën e ndryshimeve në kushtetutë. “Unë që jam në pushtet, çfarë leverdie personale kam për të ndërruar sistemin? Jo, zotërinj, ka interesa vendi, ka interesa kombi, ka interesa shoqërie dhe ne vendosim bashkërisht për atë krizë, sepse krijoi krizë “Dushku”, krijoi turp, duke na damkosur, krijoi krizë dhe krizë të thellë. A ka ndodhur ndonjëherë të ngrihet Parlamenti Europian dhe të diktojë mënyrën e zgjedhjes? Kurrë! Po “Dushku” e solli atë, prandaj ne ndahemi me “Dushkun”, do të shprehej ndër të tjera Berisha.
Në të vërtetë sistemi zgjedhor i përzgjedhur me marrëveshje mes Berishës dhe Ramës, nuk solli asnjë përmirësim në proceset zgjedhore në Shqipëri. Vota cënohet njësoj, manipulohet, vidhet, shitet e blihet… standartet zgjedhore erdhën duke u përkeqësuar. Ndërsa brenda partive politike shkatërrohej gjithnjë e më shumë ajo pak demokraci që kishte ekzistuar. Dhe ja ku jemi sot në një situatë kur lideri i mazhorancës, Edi Rama, i zotëron të gjtiha pushtetet, qeveris prej dhjetë vitesh shoqëruar me jo një, as dy as tre e dhjetra por ndoshta qindra skandale të atilla sa për secilin prej tyre mund të kishte dhënë dorëheqje në një shtet ku funksion demokracia. Në gjysmën e mandatit të tretë qeverisës, me synime të qarta për të fituar të katërtin ai i sfidon të gjithë: “Shteti jam unë”!
Pëllumb Xhufi, seancë parlamentare mars 2008
“Ne mund të kishim vërejtjet tona për rendin e ditës sot, por ajo që na shqetëson më së shumti është bindja se nesër ose pasnesër ju do të sillni me urgjencë në këtë sallë ndryshimet kushtetuese dhe ne do të donim ta parandalonim në gjë të tillë. Sepse procesi i ndryshimeve kushtetuese, siç e tregoi edhe mbledhja e djeshme e Komisionit të Ligjeve, po bëhet në mënyrë përjashtuese, të njëanshme dhe ka për protagonistë vetëm dy vetë: Kryeministrin Berisha, i cili po kërkon edhe pas Gërdecit (dhe këtu është ironia) të ngrejë një shtet sipas maksimës së Luigjit XIV: “L’éta c’est moi” (shteti jam unë), në një kohë kur të gjithë e dimë që nuk ka forcë as t’i kthejë përgjigje një kryetari bashkie të mjerë, siç është kryetari i Bashkisë së Himarës, me të cilin, me sa duket, e lidhin edhe histori korrupsioni, siç thonë himarjotët, po të shkosh aty e t’i pyesësh, dhe protagonistit tjetër, që është homologu i tij në kuptimin partiak, për të cilin, me sa duket, Kushtetuta, por edhe vetë shteti është thjesht shesh ndërtimi dhe nuk e di që sheshet e ndërtimit janë kthyer shpesh në sheshe krimi, të paktën po të lexosh historinë e mafies italiane.
Në këtë kuptim, unë do të kërkoja të hiqet dorë nga kjo rrugë, t’i kthehemi një procesi gjithëpërfshirës, që të përfshijë të gjitha partitë politike që janë në këtë Parlament, partnerët tanë, Komisionin e Venecias, shoqërinë civile, që janë të përjashtuar, dhe do t’u lutesha shumë të gjithë kolegëve, edhe nën shembullin inkurajues të djeshëm, me të cilin u zhvillua mbledhja e komisionit, që mos ta katandisin veten për një çështje kaq thelbësore, kaq jetike në rolin e atij deputetit, kolegut tonë, i cili në mënyrë komike paraqiti disa ndryshime, të cilat i zhbëri dhe i mohoi ditën tjetër, në mënyrë po aq komike.
Sali Berisha – seancë parlamentare 21 prill 2008
Të nderuar deputetë,
Zonja Kryetare,
Të nderuar qytetare dhe qytetarë shqiptarë që ndiqni sot këtë seancë,
Dua të theksoj se kjo seancë vjen si një zhvillim kulmor i një procesi ndoshta më të përgjegjshëm në tërë rrugën tonë, përpjekjet tona për ndërtimin e demokracisë dhe të shtetit ligjor. Proces të përgjegjshëm do ta quaja unë, sepse në këtë Parlament jemi po ne që vetëm një vit më parë masnim me lupë çdo germë, hidhnim, kthenim e stërkthenim. Por ndodhi diçka shumë e thellë, shumë e madhe, e cila u bë imperative për një ndryshim madhor, rrënjësor të kulturës politike të këtij vendi dhe ky ishte procesi i anëtarësimit të vendit në NATO. Ne duhet t’i shohim gjërat drejt në sy. Ishte kjo ndjenjë e thellë përgjegjësie e forcave politike, në vetëdijen e të cilave ky projekt mbështetej nga 95% e shqiptarëve, se ato nuk mund të linin asnjë përpjekje pa bërë për ta çuar Shqipërinë aty ku meritonte. Unë them se ky proces është ndër më të përgjegjshmit, sepse u ndërmor në mënyrë të vetvetishme dhe ka nisur që kur në horizont u dukën qartë rrezet e para të marrjes së ftesës. Është ky proces, i cili ka çuar së bashku pozitën dhe opozitën në tribunat e Brukselit për të bërë avokatinë e këtij projekti. Është ky proces, që bëhet në mënyrë të vetvetishme nga forcat politike të vendit dhe unë mendoj se ajo që spikat më shumë këtu është shkalla e lartë e përgjegjësisë që prodhohet sot në këtë vend.
Le të vijmë te ndryshimet. Unë jam njeri që instinktivisht nuk merrem me histori, por asnjëri prej nesh nuk mund të harrojë proceset e mundimshme, në të cilat kaloi Shqipëria gjatë viteve, faktin që kaloi nga kriza në krizë, nga ndjellëkriza në ndjellëkrizë. Çfarë po bëjmë ne tani? Të tjerat janë të pabazuara. Ne po përpiqemi që ky vend ta ketë rrugën më të lehtë. Ne po përpiqemi të parandalojmë krizat. që ky vend të jetë një vend normal, siç e meriton. Absolutisht, asgjë tjetër. Cili mund të më thotë mua tani se sistemi zgjedhor nuk na krijoi probleme? A nuk është ky që na damkosi dhe na bëri qesharakë përpara gjithë Europës, kudo që shkonim? A nuk është ky që një lokalitet të ndershëm të Lushnjës e bëri të famshëm në të gjithë botën si “Dushk”? A nuk jemi ne të gjithë që e ngjyem kafshatën në këtë “Dushk”? Po, sigurisht, zotërinj. Tani urdhëroni të kthejmë faqen, sepse jemi vend tjetër, sepse jemi vend që kemi marrë një ftesë për në NATO dhe po bëjmë një gjë shumë të madhe, po realizojmë atë për të cilën shqiptarët kanë vuajtur më shumë se çdo komb tjetër në dekada dhe shekuj. Kudo, në Parlamentin Europian, në Kongresin Amerikan, kudo “Dushku”, “lugati i Dushkut”, “damka e Dushkut”. E hoqëm, zotërinj, e shijuam si e shijuam, por tani duhet hequr. Ne jemi në politikë për t’u ndarë me ato gjëra që nuk shkojnë. Pse i personalizoni gjërat?
Ja ku janë këta zotërinjtë, të cilët kanë marrë më shumë vota se unë, por në pushtet jam unë. Kjo është e vërteta, unë nuk i mohoj gjërat.
Unë që jam në pushtet, çfarë leverdie personale kam për të ndërruar sistemin? Jo, zotërinj, ka interesa vendi, ka interesa kombi, ka interesa shoqërie dhe ne vendosim bashkërisht për atë krizë, sepse krijoi krizë “Dushku”, krijoi turp, duke na damkosur, krijoi krizë dhe krizë të thellë. A ka ndodhur ndonjëherë të ngrihet Parlamenti Europian dhe të diktojë mënyrën e zgjedhjes? Kurrë! Po “Dushku” e solli atë, prandaj ne ndahemi me “Dushkun”.
Së dyti, si ndahemi? Ndahemi me një sistem, i cili është sot në 5/6 e vendeve të këtij kontinenti, me sistemin proporcional.
Më falni, merrni hartën elektorale! Ky sistem është spanjoll, por ka një meritë të jashtëzakonshme. Zotërinj, unë nuk e kuptoj se nga një anë thoni që po ikën përfaqësuesi i popullit. Pikërisht për të mos ikur përfaqësuesi i popullit po bëjmë rajonin dhe po dërgojmë deputetët në rajon. Ky sistem ka një meritë të jashtëzakonshme, sepse rajoni nuk do të ketë më vetëm ngjyrën blu apo rozë, por çdo votë, pavarësisht se për kë jepet, do të kushtojë, do të përfaqësohet në këtë Parlament. Çfarë ane negative ka kjo, më thoni?
Ky sistem, zotërinj, i jep vendit qeveri, por i jep vendit edhe opozitë dhe në mënyrë absolute në një hapësirë më të qartë se në çdo sistem tjetër, sikundër jep qeveri të qëndrueshme. Atëherë, pse e demonizoni këtë? A nuk është Qeveria ajo që solli “Dushkun” dhe ua imponoi gjithë të tjerëve? Çfarë interesi personal ka Qeveria të largohet nga “Dushku”? Ajo ka interesin e shtetit ligjor. Çfarë do të thoni ju tani, kur ne për vite aplikuam një sistem i cili u kalohej të drejtave njerëzore dhe unë ju mirëkuptoj se kam respekt për luftën që keni bërë për to, por ama mos harroni se në sistemin që kishim ne një qytetari në Ersekë i kushtonte vota 0,5, kurse tjetrit në Tropojë apo diku tjetër i kushtonte 1,7. Po këta ishin të barabartë. Jo, ai deformonte forcën elektorale në mënyrën më të papranueshme, kurse ky sistem e barazon atë. Pra, ne po ndahemi nga një sistem tjetër në emër të një stabiliteti më të madh demokratik dhe këtu kanë një meritë të madhe të gjithë ata që punuan për të.
Vijmë te çështja e dytë, çështja e Kryeministrit. Po ju them diçka se ju jeni kontradiktorë në ato akuza që më bëni sa nuk ka. Një herë thoni që ky ka të gjitha pushtetet, pastaj thoni se ky po i merr të gjitha pushtetet. Po nuk mund të punoj unë për Edi Ramën, zotërinj, as për kryetarin e Partisë Socialiste. Hiqeni nga mendja! Dhe të jeni të sigurt që as kryetari i Partisë Socialiste nuk punon për Sali Berishën, përkundrazi punon me çdo kusht që t’i marrë pushtetin Sali Berishës, sikundër Sali Berisha punon me çdo kusht që të fitojë zgjedhjet në mënyrë të ndershme.
(Ka reagime në sallë.)
Zotërinj, çfarë kujtoni ju se kryetarët e partive të vogla do të bëhen kryeministra? Kjo nuk ndodh në asnjë vend të botës. A doni të diskutojmë apo jo? Unë kam respekt për ju, por nuk mund të ndodhë kurrë të mendohet që një populli të lirë t’i ndodhë kjo. Kurrën e kurrës! Pse i bëni këto? A po ecim përpara, apo po shkojmë prapa? Ne po ecim përpara. Në çdo vend demokratik, në çdo traditë demokratike Kryeministri i vendit është ai, partinë e të cilit e kanë votuar më shumë. Prandaj t’i lëmë iluzionet. Çfarë po bëjmë ne? Unë ju them atyre që akuzojnë: Bëhuni parti kryesore dhe gëzojeni, meqenëse po e quani se po e gëzoj.
Ne po vendosim sistemin proporcional spanjoll. Shkoni dhe lexoni nenin e Kryeministrit spanjoll. Por çfarë bëmë ne? Ne nuk morën vetëm atë, morëm edhe nenin e mocionit konstruktiv. Në Kushtetutën spanjolle Kryeministri i Spanjës, pasi merret vesh me Qeverinë, e çon vendin në zgjedhje pa asnjë lloj hezitimi, kur të dojë. Ne e morëm këtë nen, por morëm edhe nenin tjetër, që në qoftë se Kryeministri lajthit, është mocioni konstruktiv, bëni 71 vota dhe vini Kryeministrin tjetër. Por parlamentarizmi është parlamentarizëm, republika parlamentare është republikë parlamentare dhe kreu i maxhorancës edhe në Kushtetutën aktuale është përgjegjës për politikat shtetërore të vendit. Mund t’ju them që është nga rastet që bëhet tamam në përputhje me këtë Kushtetutë, prandaj është naive të mendoni se unë po punoj për kryetarin e Partisë Socialiste. Mos i personalizoni gjërat. Me këto nene Kushtetuta e Shqipërisë merr tërësisht ngjyrat perëndimore që duhet t’i kishte. Ajo del nga një kushtetutë e ndikimeve rajonale dhe merr standardet e Kushtetutës spanjolle, gjermane, çeke, sllovake etj. Absolutisht, po!
Vazhdojmë tani me Presidentin. Mos u përpiqni as me thika e as me pyka. Zoti Bamir Topi ka qenë, është dhe do të mbetet një bashkëpunëtor imi. Në përvojën time, nuk gjendet njeri në Shqipëri që të ketë ngrënë më shumë thika dhe pyka nga bashkëpunëtorët se unë. Por unë mbetem gjithnjë besnik dhe vendos besimin të parin, prandaj shqiptarët më duan më shumë se ju. Sepse shqiptarët janë njerëz të besimit. Vendosin besimin të parin dhe nuk lëvizin prej tij. Çfarë mendoni ju, se unë po punoj për kryetarin e PS-së? Kjo është absurde. Sepse, së pari, çfarë po bëjmë ne sot? Ne po i heqim vendit një nen krize. A e kuptoni se në dy proceset e fundit, kur kemi qenë bashkë në tryezë, sa depersonalizuese ka qenë përpjekja për zgjedhjen e Presidentit? Bëj lista, merr lista, merr të panjohur. A ishin punë serioze ato? Unë, Sali Berisha, dola me tezën që Presidenti të zgjidhej nga populli. Po kush isha unë? Unë isha ai që kisha shkruar ligjin, kur isha President, që të mos zgjidhet nga populli, por të votohet me 80 plus 1, ndonëse jam zgjedhur në këtë Parlament me 104 vota.
Por, pse e thashë? E thashë sepse neni i tri të pestave nuk mund të pranohej kurrë. Ai ishte një nen krize. Imagjinoni se kë fuste në krizë! Institucionin kryesor të stabilitetit të vendit. Shikoni ku ra Shqipëria. Ra në atë shkallë, saqë shtyllën qendrore të stabilitetit e fuste në elektroshok që tre muaj para, gjersa Presidenti të zgjidhej dhe ne rrinim këtu, votuam apo s’votuam, quhet votim apo s’quhet votim. Gjëra të tilla nuk mund të bëhen kurrë.
Ishin dy platforma: e imja qe për zgjedhjen nga populli. Opozita e kundërshtoi në unison, përveç zotit Blushi. Zotërinj, mes nenit të krizës dhe zgjedhjes si rasti gjerman, kë duhet të zgjedhim? Të jeni të bindur se Gjermania zgjedh në krye të vendit nga burrat ose gratë më serioze të vetat. Siç e zgjedh Italia. A e dini se Xhorxho Napoletano ka një kompetencë që nuk e ka asnjë nga presidentët e tjerë? Qeveria italiane është shumë e fuqishme, vepron me dekrete. Por asnjë dekret nuk çohet dot në Parlament pa qenë firmosur nga Presidenti. Ai ka veton para, që është veto absolute. Vetoja e Parlamentit kalohet edhe me dy votime. Kushtetuta italiane i ka njohur Presidentit këtë kompetencë dhe ai zgjidhet me 35 votime, po qe e nevojshme, me 50 për qind plus 1.
Nuk është mënyra e zgjedhjes ajo që përcakton kompetencat e Presidentit. Ato, nga alfa tek omega, janë të caktuara në Kushtetutën e vendit. Pse shqetësoheni, pse po heqim një nen krize?
A e absolutizon kjo pushtetin e një partie? Jo. Po ju jap një shembull. Në një vend mik, më i avancuar se ne, opozita mori presidentin. Pse e mori? Sepse opozita vuri një gjykatës kushtetues. Qeveria e kishte shumicën, por te presidenti e humbi. Kjo qe vota e fshehtë. Dhe ai është një burrë shumë i respektuar sot. Dhe u zgjodh me 50 plus 1.
Ka edhe një gjë tjetër shumë të madhe në këtë reformë. Prapë dal te NATO-ja, se ajo është për të gjithë ne projekti madhor. Ju jeni dëshmitarë se ftesa është ftesë, por, po nuk bëre detyrat e shtëpisë, ke probleme. NATO-ja ka një filozofi olimpike, nuk të kërkon shumë gjëra, por ato që të kërkon janë kardinale. Në këtë mënyrë ne shkojmë me një detyrë të madhe shtëpie të bërë. Se cili do të jetë vendimi i tyre, unë nuk e di, por ne iu përgjigjëm asaj ftese në mënyrën më dinjitoze, më të qytetëruar.
Unë ju falënderoj për të gjitha dhe ju ftoj ta votojmë paketën, se ia kemi lehtësuar rrugën këtij vendi. Mos u merrni nga mëngjesi në darkë me Sali Berishën. Dua t’ju them se nesër i gjithëfuqishmi mund të më thërrasë në banesën e tij dhe unë do ta falënderoj dhe do të shkoj me vrap. Por Zoti mund të më japë edhe tridhjetë vjet të tjera hallvë. Harrojeni se unë dal nga politika pa më nxjerrë votat.