Gjykata e Bosnje-Hercegovinës në Sarajevë e ka dënuar presidentin e Republikës Sërpska, Millorad Dodik me një vit burgim dhe gjashtë vjet ndalesë të ushtrimit të detyrës së presidentit, duke nisur nga dita kur hyn në fuqi vendimi.
Ushtruesi i detyrës së drejtorit të Gazetës Zyrtare të këtij entiteti, Millosh Llukiq, është liruar nga të gjitha akuzat.
Të dy janë akuzuar për mosrespektim të vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë të bashkësisë ndërkombëtare, Christian Schmidt.
Ky është dënimi i shkallës së parë, ndaj të cilit Dodik ka mundësi të ankohet.
Pas marrjes së vendimit, Dodik u ka thënë mbështetësve të tubuar para Asamblesë Kombëtare të Republikës Sërpska në Banjallukë, se “nuk ka arsye për shqetësim”.
“Më dënuan me një vit në burgun e tyre. Thonë se jam fajtor. Nuk ka asnjë arsye për shqetësim. Unë jam mësuar të përballem edhe me gjëra më të vështira, prandaj do ta përballojmë edhe këtë”, ka thënë Dodik.
Ky është procesi i parë gjyqësor në Bosnje-Hercegovinë për veprën penale të mosrespektimit të vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë.
Pak pas marrjes së vendimit, presidenti serb, Aleksandar Vuçiq ka thirrur seancë urgjente të Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Serbisë për të mërkurën në orën 17:00.
Dodik akuzohet për nënshkrimin e dekreteve presidenciale, me të cilat shpalli të vlefshme dy ligje jokushtetuese të Republikës Sërpska, të cilat më parë ishin shfuqizuar nga Përfaqësuesi i Lartë.
Bëhet fjalë për ligjet mbi moszbatimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese të Bosnje-Hercegovinës, dhe moszbatimin e vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë në territorin e Republika Sërpskas.
Llukiq akuzohej për publikimin e këtyre ligjeve dhe dekreteve në Gazetën Zyrtare të Republikës Sërpska.
Kodi Penal i Bosnje-Hercegovinës për mosrespektimin e vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë parashikon dënim me burg prej gjashtë muaj deri në pesë vjet, si dhe mundësinë e shkarkimit nga detyra të një individi dhe ndalimin e veprimtarisë politike.
Në fjalën përfundimtare, më 19 shkurt, Prokuroria e Bosnjës kërkoi nga Gjykata të shqiptojë një dënim me pesë vjet burgim për Dodikun dhe t’i ndalojë veprimtarinë politike për dhjetë vjet. Po të njëjtin dënim maksimal prokurorët e kërkuan edhe për Llukiqin.
Dodik, në fjalën e tij përfundimtare, tha se “të gjithë bashkë duhet të luftojmë që Bosnje-Hercegovina të mos jetë më një protektorat, por të rikthejë sovranitetin e saj”, duke përsëritur pretendimet e vjetra se Schmidt nuk ka legjitimitet, pasi emërimi i tij nuk është konfirmuar nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së, siç ka ndodhur me Përfaqësuesit e mëparshëm të Lartë.
Presione mbi Gjykatën dhe tubime mbështetëse
Gjyqi ndaj Dodikut dhe Llukiqit filloi më 5 shkurt 2024 dhe është shoqëruar me akuza nga mbrojtja ndaj Gjykatës së Bosnjës, gjyqtarëve dhe prokurorëve për anshmëri, si dhe kërkesa për zhvendosjen e procesit gjyqësor në një gjykatë në Banjallukë.
Çdo seancë është ndjekur nga dhjetëra mbështetës të Dodikut nga e gjithë Bosnja, të cilët pretendonin se kishin ardhur me vullnetin e tyre përpara ndërtesës së Gjykatës në Sarajevë.
Udhëheqësia e Republikës Sërpska ka kërcënuar me “vendime radikale” dhe braktisjen e të gjitha institucioneve të Bosnje-Hercegovinës, nëse Dodik dënohet.
Edhe një ditë para shpalljes së aktgjykimit, në Banjallukë u mbajt një tubim mbështetjeje për institucionet e Republikës Sërpska.
Më 24 shkurt, Qeveria e Republikës Sërpska miratoi një dokument të titulluar “Informacion mbi rrëzimin e Kushtetutës së Bosnje-Hercegovinës, masat dhe detyrat për mbrojtjen e Kushtetutës së Bosnje-Hercegovinës”, të cilin e dërgoi në Kuvendin e këtij entiteti.
Në dokument thuhet, ndër të tjera, se Republika Sërpska do të ndërmarrë masa përmes mjeteve politike dhe ligjore “nëse dhuna ligjore ndaj Republikës Sërpska nuk ndalet dhe nëse nuk ka vullnet politik dhe mbështetje ndërkombëtare për ta kthyer Bosnjën në bazat e saj dhe për ta transformuar në një shtet ku respektohen ligjet dhe Kushtetuta e Dejtonit”.
Mesazhet e EUFOR-it, NATO-s…
Një ditë para shpalljes së aktgjykimit, ambasadorët e Këshillit për Zbatimin e Paqes (PIC) u bënë thirrje politikanëve në Bosnje-Hercegovinë që të përmbahen nga presionet dhe kërcënimet politike, si dhe të respektojnë pavarësinë e gjyqësorit.
Në një seancë të jashtëzakonshme në Sarajevë, Bordi Drejtues i PIC-it konfirmoi përkushtimin ndaj integritetit territorial të Bosnje-Hercegovinës, si një shtet unik dhe sovran, i përbërë nga dy entitete, dhe Distriktit Bërçko si një njësi administrative e veçantë, tha për gazetarët Përfaqësuesi i Lartë, Christian Schmidt.
Schmidt u dërgoi një mesazh qytetarëve të Bosnje-Hercegovinës se bashkësia ndërkombëtare mbetet e përkushtuar për paqen dhe stabilitetin në rajon, duke theksuar se “për Bosnje-Hercegovinën nuk ka negociata, dhe se ajo do të vazhdojë të ecë përpara në rrugën evropiane”.
Ai, gjithashtu, tha se e kupton shqetësimin e shumë qytetarëve për zhvillimet e fundit.
“Jini të sigurt se bashkësia ndërkombëtare mbetet vigjilente dhe e kujdesshme. Marrëveshja e Dejtonit dhe institucionet shtetërore vazhdojnë të jenë të mbrojtura dhe duhet të respektohen”, tha Schmidt pas seancës së Bordit Drejtues të PIC-it, i cili përbëhet nga ambasadorë të vendeve perëndimore, të Organizatës së Konferencës Islamike dhe të Rusisë, e cila nuk merr më pjesë në punimet e këtij organi.
Përndryshe, PIC siguron udhëzime politike për Zyrën e Përfaqësuesit të Lartë (OHR) në Bosnje-Hercegovinë.
Takimi i ambasadorëve evropianë dhe qëndrimi i BE-së
Njëkohësisht, të martën u mbajt një takim i ambasadorëve evropianë me kryesuesen e Presidencës së Bosnje-Hercegovinës (BeH), Zhelka Cvijanoviq.
Në këtë takim u theksua se veprimet që thellojnë ndarjet dhe rrisin tensionet janë të papranueshme për Bashkimin Evropian.
Takimit i priu edhe Përfaqësuesi special i BE-së në Bosnje, Luigi Soreca.
Soreca shkroi në rrjetin social X se, ndër të tjera, u theksua që liderët politikë duhet të respektojnë rendin kushtetues të Bosnje-Hercegovinës, të punojnë për dialog dhe kompromis, si dhe të respektojnë sundimin e ligjit dhe pavarësinë e gjyqësorit.
Përfaqësuesi special i BE-së në Bosnje shtoi, gjithashtu, se Bashkimi Evropian mbetet i përkushtuar ndaj integritetit territorial dhe sovranitetit të Bosnje – Hercegovinës.
“BE-ja mbetet e përkushtuar ndaj perspektivës evropiane të vendit si një shtet unik dhe i bashkuar. BeH ka një mundësi historike për të hapur negociatat për anëtarësim në BE”, theksoi Soreca në rrjetin social X.
Reagimet nga Serbia dhe Hungaria
Gjykimi ndaj Dodikut dhe Llukiqit ka ngjallur reagime edhe nga përfaqësuesit e qeverive të Serbisë dhe Hungarisë.
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, deklaroi më 17 shkurt në Budapest se shpreson që “në Bosnje nuk do të merren vendime gjyqësore që mund të rrezikojnë stabilitetin”.
Dy ditë para seancës së fundit, kryeministri i Hungarisë, Viktor Orban, bëri thirrje për “ndalimin e ndëshkimit të Dodikut”, i cili, së bashku me të gjithë udhëheqësinë e Republikës Sërpska, është nën sanksionet e Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian për korrupsion dhe minimin e Bosnjës.
Si erdhi deri te procesi gjyqësor?
Në seancat e Kuvendit Popullor të Republikës Sërpska, në qershor të 2023, u miratuan ligje jokushtetuese, sipas të cilave aktet juridike të Përfaqësuesit të Lartë nuk do të publikoheshin në Gazetën Zyrtare të Republikës Sërpska, ndërsa vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Bosnjës, të cilat janë përfundimtare dhe detyruese, sipas Kushtetutës së vendit, nuk do të zbatoheshin në territorin e këtij entiteti.
Përfaqësuesi i Lartë, Christian Schmidt, shfuqizoi më 1 korrik 2023 kompetencat e Bonit, dy ligjet e entitetit dhe bëri ndryshime në Kodin Penal të Bosnjës, duke e bërë refuzimin e vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë një vepër penale.
Më 7 korrik 2023, Dodik nënshkroi dekretet që shpallnin këto ligje të vlefshme, dhe ato u publikuan në Gazetën Zyrtare të Republikës Sërpska. Prokuroria e Bosnjës ngriti aktakuzë kundër Dodikut dhe Llukiqit më 11 gusht, dhe gjykata e konfirmoi atë më 11 shtator.
Pas shpalljes së aktgjykimit të shkallës së parë, dhe pas paraqitjes së ankesave, Këshilli i Apelit i Gjykatës së Bonjës pritet të marrë vendimin përfundimtar brenda rreth tre muajsh e gjysmë. REL