Javier Villamor për Brussels Signal
Bashkimi Evropian përballet me një dilemë vendimtare në përpjekjen e tij për të krijuar një politikë të pavarur të mbrojtjes. Ndërsa mjedisi gjeopolitik bëhet më i paqëndrueshëm, BE-ja kërkon të zhvillojë një strukturë sigurie të aftë për të mbrojtur interesat e saj, duke reduktuar varësinë e saj nga SHBA dhe duke ofruar një përgjigje të fortë ndaj kërcënimeve që kalojnë kufijtë e saj.
Megjithatë, rizgjedhja e Donald Trump mund t’i kthejë në mënyrë drastike këto përpjekje, duke ekspozuar – edhe më shumë – dobësitë e mbrojtjes evropiane.
Trump ka qenë i qartë në qëndrimin e tij ndaj NATO-s dhe aleatëve të saj evropianë. Gjatë mandatit të tij të parë në detyrë, ai vuri hapur në dyshim angazhimin e ndërsjellë të mbrojtjes së organizatës Atlantike dhe u bëri presion shteteve anëtare që të merrnin përgjegjësi më të mëdha financiare dhe operacionale për sigurinë.
Në atë kohë, ai u etiketua si “i çmendur”. Biden propozoi të njëjtën gjë dhe papritmas të gjithë ranë dakord. Tani askush nuk e mohon që është imperativ.
Me një administratë Trump 2.0, Evropa mund të përballet me një reduktim edhe më të madh të pranisë ushtarake të SHBA-së dhe me të, mund të detyrojë një pavarësi më të madhe strategjike evropiane. Kjo mundësi ka depërtuar në komision vitet e fundit, kështu që liderët evropianë nuk do të mbetën të pakujdesshëm.
Kjo do të thellonte gjithashtu ndarjet e brendshme brenda unionit, pasi vendet e Evropës Lindore, më të ekspozuara ndaj një kërcënimi të mundshëm rus, mund të hezitojnë të reduktojnë varësinë e tyre nga SHBA në këtë drejtim.
Nga ana tjetër, ka tension për eliminimin e së drejtës së vetos, krahas transformimit të vazhdueshëm të traktateve themeluese të BE-së.
Nëse eliminohet unanimiteti në votim, si dhe cedimi përfundimtar në Bruksel i disa pushteteve si mbrojtja, arsimi dhe shëndetësia, do të jetë hedhur hapi përfundimtar në ndërtimin e “Shteteve të Bashkuara të Evropës”.
Një Evropë e re në të cilën vendet e vogla nuk do të kishin fjalë, pasi gjithçka do të zgjidhej nga shumica – Franca, Italia dhe Gjermania janë vendet me peshën më të madhe demografike në bashkim. Fryma evropiane do të sakrifikohej për hir të “funksionalitetit” më të madh, siç ka thënë në disa raste presidentja e Komisionit Ursula Von der Leyen.
Në këtë skenar, projekte të tilla si ‘CIA-ja evropiane’ e projektuar dhe kampionët e mbrojtjes kombëtare, të cilat kërkojnë të krijojnë aftësi autonome të inteligjencës dhe prodhimit ushtarak, bëhen kritike.
Megjithatë, zbatimi i këtyre nismave paraqet vështirësi serioze. Në vend që të bashkohet, strategjia mund të nxisë fragmentimin nëse shtetet anëtare me kapacitet më të madh industrial – Franca, Gjermania dhe ndoshta Italia sërish – marrin një rol dominues, duke krijuar tensione me vende të tjera më pak të pajisura që varen nga ndihma e NATO-s.
Për më tepër, pa mbështetjen e Uashingtonit, BE-së mund t’i mungojnë burimet dhe ekspertiza për të krijuar një agjenci inteligjence vërtet funksionale dhe efektive në mbarë kontinentin. Pyetja është se deri në çfarë mase një agjenci e tillë do të ishte e pavarur nëse janë SHBA-të që ndihmojnë në krijimin e saj.
Një shembull i qartë është ajo që ka ndodhur në Ukrainë që nga viti 2014 dhe se si fuqia kryesore botërore ka ndihmuar në krijimin e një infrastrukture të inteligjencës, sigurisë dhe mbrojtjes në imazhin dhe ngjashmërinë e CIA-s, diçka e pranuar nga Washington Post.
Nga ana tjetër, krijimi i kampionëve kombëtarë shtron problemet e veta. Në parim, këto kompani synojnë të udhëheqin zhvillimin e teknologjisë evropiane të mbrojtjes, por në praktikë, kontratat dhe financimi do të shpërndahen në mënyrë të pabarabartë.
Vendet me industri më të forta të mbrojtjes ka të ngjarë të përfitojnë më shumë, gjë që mund t’i lërë vendet e tjera në një pozitë të varur. Në vend që të nxisin kohezionin, kampionët kombëtarë mund të përjetësojnë pabarazitë ekonomike dhe politike brenda Bashkimit.
Franca është shtëpia e Dassault Aviation, e njohur kryesisht për luftëtarët e saj ushtarakë, si Rafale. Shquhen edhe të tjera si Thales dhe Nexter.
Në Gjermani, ekziston Rheinmetall AG. Është kompania lider e specializuar në sistemet tokësore dhe pajisjet ushtarake, si automjete të blinduara, artileri dhe sisteme të mbrojtjes ajrore. Ajo është gjithashtu e përfshirë në projektet e municioneve dhe sistemeve elektronike për mbrojtje.
Italia është shtëpia e Leonardo S.p.A. Aktive në aeronautikë, elektronikë mbrojtëse dhe siguri, ajo prodhon helikopterë, avionë luftarakë dhe teknologji të avancuar në sistemet e radarëve dhe mbikëqyrjes, duke u pozicionuar si një nga kompanitë lider në Evropë.
Spanja është shtëpia e Navantia, e njohur për ndërtimin e anijeve ushtarake, si fregatat dhe nëndetëset. Megjithatë, dallohen edhe kompani të tjera si Indra (e specializuar në teknologjinë e mbrojtjes dhe elektronikë). Kjo e fundit ka hequr një pjesë të biznesit të saj për më shumë se 1 miliard euro për të blerë Santa Bárbara Sistemas – dikur një kompani kombëtare armatimi – nga kompania amerikane General Dynamics. Indra përflitet se është më i pozicionuari për të marrë përsipër kampionin kombëtar spanjoll.
Ndërsa politika e jashtme e Trump e shtyn Evropën të marrë përsipër një barrë në rritje të mbrojtjes së saj, BE rrezikon të bëhet një lara-lara e interesave të ndryshme, me shtetet anëtare që u japin përparësi aleancave dypalëshe me SHBA-në mbi një strategji të përbashkët. Kjo nuk është për shkak se nuk ka interes të vërtetë, por për shkak të të menduarit jashtë kontaktit të shumë liderëve perëndimorë dhe vizionit të tyre paskombëtar të gjeopolitikës.
Pa bashkëpunim të fortë dhe burime të mjaftueshme, projekti i mbrojtjes evropiane mund të dështojë përpara se të konsolidohet, duke e lënë BE-në si një lojtar të vogël në skenën globale, subjekt i tekave dhe presionit të Uashingtonit nga aktorë të jashtëm si Rusia dhe Kina.