Një artikull i prestigjiozes Reuters sjell në vëmendje kontrastin mes vlerësimeve ndërkombëtare dhe realitetit shqetësues në terren për luginën e lumit Vjosa.
Edhe pse lumi u shpall së fundmi Rezervë e Biosferës nga UNESCO, një nga njohjet më prestigjioze për mjedisin, zona përballet me ndotje të rëndë, hedhje mbeturinash dhe derdhje të ujërave të zeza.
Artikulli përshkruan situatën alarmante në terren, dëshmitë e banorëve vendas dhe reagimet nga aktivistë dhe zyrtarë të qeverisë. Ai vë në pah shqetësimet serioze për të ardhmen e një prej lumenjve më të virgjër të Europës.
Artikulli i REUTERS:
Një erë e fortë shpërndan copa plastike nga një vendgrumbullim mbeturinash i hapur drejt lumit Vjosë në Shqipëri. Vetëm disa qindra metra më lart, një tub i madh shkarkon ujëra të zeza në ujërat me rrjedhë të shpejtë të lumit. Në zona të tjera, ekskavatorë gërryejnë zhavorr nga shtrati i lumit për të prodhuar beton – një veprim që, sipas ekspertëve, ndryshon rrjedhën natyrore të lumit dhe dobëson brigjet e tij.
Muajin e kaluar, UNESCO e shpalli luginën e Vjosës në Shqipëri si një nga 26 Rezervat e Reja të Biosferës, pjesë e një nisme për të “mbrojtur disa nga ekosistemet më të pasura dhe më të brishta të planetit”, thuhej në një deklaratë.
Në shumë vende përgjatë luginës, që ndjek rrjedhën e lumit nga Greqia veriore deri në bregdetin shqiptar të Adriatikut, duket se përmbush kriteret për një zonë me pasuri të lartë natyrore. Kjo zonë është habitat për lundërzat, shqiponjat egjiptiane të rrezikuara dhe për specie të rralla bimësh.
Lumi Vjosë, një nga rrjedhat e fundit të paprekura të ujit në Europë, përshkon gryka të thella të rrethuara nga pemë dhe lugina të gjelbra e të papopulluara. Në vitin 2023, qeveria shqiptare e shpalli atë park kombëtar.
Kjo njohje është një arritje për Shqipërinë – një vend ballkanik me 2.4 milionë banorë – i cili ka parë një rritje të ndjeshme të turizmit në bregdet dhe në male vitet e fundit dhe që synon anëtarësimin në Bashkimin Europian brenda kësaj dekade.
Por, nën pamjen madhështore të natyrës, ambientalistët janë të shqetësuar për të ardhmen.
“Dokumentet e njohjes ndërkombëtare si UNESCO nuk i zgjidhin problemet,” tha Besjana Guri nga organizata mjedisore joqeveritare “Lumi”, gjatë një vizite në luginë javën e kaluar.
UNESCO nuk iu përgjigj kërkesave të agjencisë Reuters për koment. Në raportet e mëparshme, organizata kishte deklaruar se do të ndiqte kritere rigoroze përpara se të jepte statusin e rezervës së biosferës për Vjosën.
Ministri shqiptar i Mjedisit, Sofjan Jaupaj, i cili mban një kopje të kornizuar të certifikatës së UNESCO-s në zyrën e tij, pranoi ekzistencën e problemeve në një intervistë për Reuters. Ai deklaroi se ministria e tij planifikon të investojë mbi 150 milionë euro për të trajtuar ujërat e zeza dhe për të mbyllur të gjitha vendgrumbullimet e mbeturinave.
Megjithatë, për shumë njerëz, dëmi tashmë është bërë. Puset e naftës dhe gropat me bitum përgjatë lumit rrezikojnë më tej ndotjen, sipas tyre.
Agron Zia, 55 vjeç, çoi dele dhe dhi për kullotë pranë brigjeve të lumit javën e kaluar. Ai tregoi me dorë drejt vendgrumbullimit ku plastika shpërndahet nga era dhe mbetet në degët e pemëve përreth.
“Kur isha i vogël, ne laheshim këtu gjatë gjithë verës. Dhemb kur fëmijët e tu nuk mund të hyjnë në ujë për shkak të ujërave të zeza dhe mbeturinave,” tha ai.