Gjatë pesë viteve të fundit, Komisioni Evropian nën drejtimin e Ursula von der Leyen ka miratuar më shumë rregullore mjedisore se çdo komision në histori. Marrëveshja e Gjelbër ishte një triumf i retorikës dhe vetëkënaqësisë në rritje. Por vetë rregulloret kanë qenë vetëm fjalë në një faqe, si postimet e pafundme në Twitter dhe njoftimet për shtyp që burojnë nga zyrat e eurodeputetëve.
Megjithatë, tani është koha e zbatimit. Dhe bota reale, rezulton, nuk ndan vizionin e arkitektëve të Marrëveshjes së Gjelbër. Shifrat e mëdha që bënë tituj të mëdhenj nuk janë të realizueshme në një kohë kaq të shkurtër. Kërkesat e hollësishme të të dhënave që e bënë BE-në të dukej e vështirë rezultojnë shumë të shtrenjta në realitet.
Bota reale është vendi ku jetojnë shumica e qytetarëve të BE-së. Të varur nga zinxhirët e furnizimit lokal dhe global, të ndjeshëm ndaj ndryshimeve në çmimin e ushqimit, energjisë dhe materialeve, evropianët tani janë të shqetësuar se bizneset lokale dhe kombëtare – që ofrojnë punë për miliona – po përballen me fatura më të larta dhe më shumë burokraci.
Rregullorja e BE-së për Shpyllëzimin (EUDR) në veçanti është dëshmuar të jetë seriozisht problematike. Afati i zbatimit ishte planifikuar për 30 dhjetor 2024, por tani është shtyrë me dymbëdhjetë muaj. Ata në pushtet më në fund e kanë kuptuar se nëse EUDR me të vërtetë do të vazhdojë në dhjetor, atëherë kaosi do të mbretërojë. Pse? Është mjaft e thjeshtë. Rregullorja nuk është shkruar duke pasur parasysh botën reale.
EUDR mbulon mallrat e prodhuara kryesisht në botën në zhvillim: vaj palme nga Malajzia, kafe nga Etiopia; kakao nga Bregu i Fildishtë, goma nga Tajlanda, soja nga Brazili e kështu me radhë, duke imponuar kërkesa drakoniane për fermerët e vegjël në vendet që prodhojnë mallra të tilla.
Disa nga kërkesat – si gjeo-shënjestrimi i detajuar i të korrave, ose paraqitja e miliona pikave individuale të të dhënave të zinxhirit të furnizimit – do të ishin shumë sfiduese edhe për shumëkombëshe perëndimore. Megjithatë, EUDR, në ambicien e saj largpamëse, përpiqet t’ua imponojë këto kërkesa fermerëve të vegjël në Afrikë ose Azi, të cilët nuk kanë një smartphone.
Imagjinoni një faturë supermarketi ku secili prej atyre produkteve të listuara më sipër dhe që vjen nga bota në zhvillim është rritur në çmim ose është ulur në ofertë. Pothuajse secili nga 450 milionë qytetarët e BE-së do të ndikohet negativisht. Të gjitha për shkak të një rregulloreje të BE-së, e cila thjesht nuk është realiste.
Në fillim të këtij viti, kancelari gjerman Olaf Scholz i kërkoi drejtpërdrejt Ursula von der Leyen të vononte EUDR për këtë arsye. Shumica e ministrave të Bujqësisë të BE-së kanë bërë të njëjtën kërkesë. Deputetët e lartë të PE, duke përfshirë eurodeputetin kryesor gjerman të EPP në Komitetin e Mjedisit, Peter Liese, gjithashtu mbështetën një vonesë.
Mirëpo këto ndërhyrje u vonuan dhe e gjithë kjo situatë u shmang. Partnerët tregtarë të BE-së kishin paralajmëruar për problemet për vite me radhë. Ministrat dhe zyrtarët e tregtisë nga Malajzia, për shembull, kanë parashikuar pikërisht këtë kaos dhe pasiguri që nga fillimi i vitit 2023.
Askush në Bruksel nuk dëgjoi: mendjemadhësia e burokratëve mbizotëroi përvojën reale të tregtarëve, fermerëve dhe furnitorëve nga bota në zhvillim.
Kryesuesja mjedisore e komisionit të ri, Jessika Roswall, Wopke Hoekstra dhe Teresa Ribera, do të kenë tani dymbëdhjetë muaj kohë për të rregulluar problemin. Nëse jo, ne të gjithë do të përballemi me një janar 2026 të dominuar nga ndërprerje të zinxhirit të furnizimit, rritje të mprehtë të çmimeve të ushqimeve dhe furnizim të kufizuar të mallrave bazë.
Tre krerët e rinj të komisionit për mjedisin dhe klimën duhet të mësojnë nga kjo farsë. Ata duhet të dëgjojnë më shumë partnerët tregtarë të Evropës dhe të kërkojnë angazhim të vërtetë me sektorin privat brenda dhe jashtë Bashkimit, në mënyrë që t’i rezistojnë një turpi tjetër të flluskës së BE-së.
Disa mund të mendojnë se zinxhirët e sofistikuar të furnizimit global thjesht mund t’u përmbahen njoftimeve të tepërta për shtyp pa ndonjë efekt negativ tek konsumatorët. Kjo është qartësisht jopragmatike. A do të mësohen mësimet? Me siguri mund të shpresojmë kështu, por le të jemi të sinqertë. Kjo shpresë vjen pa ndonjë pritshmëri të vërtetë.