Për prindërit dhe aktivistët që kanë kohë që argumentojnë se skrollimi i pandërprerë dëmton mendjet e reja, nisja të mërkurën e ndalimit të rrjeteve sociale për nën 16-vjeçarët në Australi — një masë e para në botë — është vetëm fillimi.
Wayne Holdsworth, babai i Mac, i cili u vra në moshën 17-vjeçare pasi u shënjestrua nga një skemë shfrytëzimi seksual në rrjetet sociale, iu bashkua prindërve të tjerë që kishin humbur fëmijët për shkak të vetëvrasjes, në një takim të zgjedhur në rezidencën zyrtare të kryeministrit në Sidnej.
“Është tepër e trishtë. Nuk duhet të isha këtu, sepse ai duhej të ishte mbrojtur,” tha Holdsworth për CNN gjatë aktivitetit që shënoi hyrjen në fuqi të ligjit vetëm pak orë më parë. “Duhet të kisha ditur më shumë. Edhe ai duhet të kishte ditur më shumë.”
Për qeverinë laburiste të Australisë, ndalimi përbën një fitore politike që po merr vëmendje ndërkombëtare dhe e vendos vendin në pararojë të një lëvizjeje globale për të frenuar ndikimin e platformave të rrjeteve sociale.
“Kjo është Australia që udhëheq botën. Kjo është Australia që i përgjigjet një problemi global,” tha kryeministri Anthony Albanese për CNN.
“Ne e dimë se po shkaktohet dëm shoqëror, dhe prandaj kemi përgjegjësi t’u përgjigjemi thirrjeve të prindërve dhe zërit të të rinjve që thonë: thjesht na lini të jemi fëmijë.”
Deklaratat e tij vijnë teksa 10 platforma, përfshirë Instagramin, Snapchat-in dhe TikTok-un, kanë pezulluar ose fshirë llogaritë e fëmijëve nën 16 vjeç, në bazë të ligjeve të reja që parashikojnë gjoba shumë-milionëshe për kompanitë teknologjike që nuk ndërmarrin “hapa të arsyeshëm” për t’i mbajtur fëmijët jashtë rrjeteve sociale.
Siç kishte parashikuar qeveria, zbatimi ka qenë i rrëmujshëm: disa fëmijë janë ndaluar, ndërsa të tjerë janë gëzuar duke zbuluar se ende kanë qasje — megjithatë autoritetet thonë se platformat duhet të vazhdojnë monitorimin dhe të largojnë përdoruesit nën 16 vjeç për sa kohë të jetë e nevojshme.
Disa ekspertë thonë se, sado me qëllim të mirë, ligji nuk do të adresojë problemin e ngacmimit kibernetik — një fenomen më i gjerë shoqëror që nuk lidhet vetëm me një platformë.
“Është tejet i mbivlerësuar,” thotë Tama Leaver, profesor i studimeve të internetit në Universitetin Curtin në Australinë Perëndimore.
“Është një nismë që udhëheq botën, por është edhe e tillë sepse pjesa tjetër e botës e pranon se mjetet për ta bërë këtë ende nuk funksionojnë siç duhet.”
Libri i një akademiku amerikan ndezi debatet
Një nga nxitësit e ndalimit australian ishte libri “The Anxious Generation”, i psikologut social amerikan Jonathan Haidt, i botuar në mars 2024.
Bashkëshortja e kryeministrit të Australisë Jugore, Peter Malinauskas, po e lexonte librin në prill dhe i jepte burrit të saj çdo mbrëmje një përmbledhje.
“Nuk do ta harroj kurrë atë mbrëmje,” kujtoi Malinauskas, “kur ajo e mbaroi librin, u kthye nga unë dhe më tha: ‘Ti më mirë bëj diçka për këtë.’”
Kështu që ai porositi një projektligj të mundshëm në nivel shteti, dhe ideja u përhap në Uellsin e Ri Jugor, e më pas në nivel federal, e shtyrë nga fushata të organizuara nga prindër të pikëlluar si Holdsworth.
Pika kryesore e Haidt është se prindërit i kanë mbrojtur tepër fëmijët në botën reale, por kanë dështuar t’i mbrojnë online — duke i ekspozuar ndaj grabitqarëve, ndërsa u kanë mohuar aftësitë e jetës reale që fitohen në lojërat jashtë dhe që ndërtojnë rezistencë psikologjike.
Në prag të ndalimit, Albanese iu drejtua adoleshentëve australianë me një video, duke i nxitur të “fillojnë një sport të ri, të mësojnë një instrument të ri, ose të lexojnë librin që ka qëndruar në raft për shumë kohë.”
Thirrja e tij bazohet në kërkimet e shumë ekspertëve, të cilët thonë se koha e tepruar para ekranit — veçanërisht skrollimi i rrjeteve sociale — po rrit nivelin e ankthit dhe mund të ketë pasoja afatgjata në shëndetin mendor të brezave të rinj.
Ekspertët që punojnë me fëmijë vulnerabël paralajmërojnë se heqja e platformave sociale mund t’i privojë ata nga rrjetet mbështetëse, duke i bërë të ndihen edhe më të vetmuar.
Ata po e vëzhgojnë me kujdes ndryshimin dhe po kërkojnë mënyra të reja për të kontaktuar me këta fëmijë — përmes takimeve, grupeve, ose platformave të tjera — për të mos i lënë jashtë rrjetës së sigurisë që Australia po përpiqet të ngrejë.
Australia vendosi standarde me ligjet e armëve — a do ndodhë e njëjta gjë?
Debatet e prindërve australianë nuk janë të ndryshme nga ato në SHBA apo vende të tjera, siç dëshmohet edhe nga popullariteti i librit të Haidt dhe sugjerimet se qeveri të tjera mund ta ndjekin shembullin.
Në muajt e fundit, Mbretëria e Bashkuar dhe Franca e kanë bërë më të vështirë qasjen e fëmijëve në përmbajtje të papërshtatshme për moshën, dhe vende të BE-së pritet të ndjekin të njëjtin drejtim.
Qeveria australiane beson se ligji i ri mund të vendosë një standard botëror, njësoj si ndodhi me ligjet mbi armët në vitet 1990, pas masakrës së Port Arthur-it.
Atëherë humbën jetën 35 persona, dhe qeveria ndërhyri shpejt me ligje të ashpra që synonin të shmangnin tragjedi të tjera. Edhe pse sulmet me armë nuk janë zhdukur krejtësisht, armët e zjarrit janë të rralla në Australi — ndryshe nga SHBA-ja, ku masakrat vazhdojnë të jenë një realitet i dhimbshëm.
Komisionerja e Sigurisë Elektronike, Julie Inman Grant, e rritur në Seattle, thotë se ndalimi mund të jetë “antidoti i parë i vërtetë” ndaj asaj që shumë e shohin si një eksperiment të gjerë social mbi të rinjtë.
“Bota do të na ndjekë, ashtu siç ndoqi paketimin e thjeshtë të duhanit, reformën e armëve, sigurinë në ujë dhe në diell,” tha ajo. “Si mund të mos e ndjekësh një vend që po vendos sigurinë e adoleshentëve para fitimeve të teknologjisë?”
Ndalimi nuk është zgjidhja e plotë
Kritikët thonë se ndalimi cenon privatësinë dhe kufizon fjalën e lirë, dhe paralajmërojnë se çdo masë që synon monitorimin e aktivitetit online është një hap drejt mbikëqyrjes më të rreptë.
Gjykata e Lartë e Australisë do të shqyrtojë ndikimin që ndalimi mund të ketë në lirinë e të rinjve për t’u angazhuar në debat politik, dhe disa platforma mund të nisin procedura ligjore për ta kundërshtuar atë.
Sa i përket thirrjeve të dhimbshme të prindërve që kanë humbur fëmijët, disa paralajmërojnë se heqja e rrjeteve sociale nuk do ta zhdukë domosdoshmërisht ngacmimin që disa të rinj kanë përjetuar para se të merrnin jetën e tyre.
Leaver nga Universiteti Curtin thotë se ngacmuesit ka të ngjarë të zhvendosen në platforma të tjera, dhe ai druhet se ligji u ka dhënë prindërve një ndjenjë të rreme sigurie. Ai është i shqetësuar për të rinjtë që nuk kanë një të rritur të besueshëm në jetën e tyre — ose për ata që vuajnë pikërisht nga sjellja e prindërve të tyre.
“Besoj se nëse arrijmë t’i çojmë të gjithë të rinjtë deri në fund të verës pa ndonjë incident tragjik, atëherë kemi bërë mjaft,” thotë Leaver. “Por në planin afatgjatë, meqenëse qeveria nuk ka vendosur objektiva, është shumë e vështirë të themi nëse ndalimi do të funksionojë apo jo.”
Të rinjtë tashmë po shpërngulen drejt platformave më të vogla, të cilat ka të ngjarë të mos kenë të njëjtin nivel mbrojtjeje të integruar në llogaritë për fëmijë, si ato të kompanive të mëdha të teknologjisë që kanë ndjerë ndryshimin e opinionit publik.
Komisionerja e Sigurisë Elektronike, Inman Grant, ka thënë se lista e faqeve të ndaluara pritet të zgjerohet — dhe se platformat në të do t’i nënshtrohen kontrollit të vazhdueshëm, duke filluar menjëherë.
“Nesër do të dërgoj njoftime informacioni për 10 platformat kryesore, dhe para Krishtlindjeve do t’u tregojmë qytetarëve se si po zbatohen kufizimet e moshës dhe nëse po shohim rezultatet e para,” tha ajo të mërkurën.
“Disa gjëra janë të sigurta,” shtoi ajo. “Prindërit do të mbështeten, familjet do të ribashkohen, lidhja me teknologjinë do të zbutet.
“Australia po shfaqet si një forcë globale e ndryshimit, në anën e duhur të historisë.”
Holdsworth thotë se për të, hapi i radhës është më shumë edukim për fëmijët nën 16 vjeç lidhur me rreziqet online, përpara se të marrin qasje në rrjetet sociale.
“Ne tani kemi mundësinë t’i edukojmë fëmijët nga 8 deri në 15 vjeç, në mënyrë që kur të futen në rrjetet sociale, të jenë të përgatitur,” tha ai për CNN.
Për djalin e tij Mac, ai u shpreh: “Ai sot do të ishte shumë krenar — krenar që është australian, krenar që është djali im.”