Ralph Schoellhammer për Brussels Signal
Një pyetje që para një dekade do të dukej absurde, sot po bëhet gjithnjë e më e pranishme: A është Perëndimi në prag të një lufte civile?
Në javët e fundit, janë zhvilluar protesta kundër migracionit – nga Spanja, në Irlandë e deri në Poloni. Dhe nuk ka asnjë tregues se këto protesta nuk do të shtohen në muajt në vijim.
Një nga personat që ka ngritur alarmin për këtë çështje nuk është ndonjë populist ekstrem apo figurë mediatike e zjarrtë, por një profesor i studimeve të luftës në King’s College London.
Profesori David Betz, një strateg me përvojë, ka bërë “aritmetikën ideologjike”: Sipas tij, mundësia që shoqëritë perëndimore të përballen me luftë civile ose me kushte të ngjashme me luftën civile është tani mbi 50 për qind – dhe ai e quan këtë një vlerësim konservator.
E pata Profesor Betzin si të ftuar në Brussels Signal Podcast disa javë më parë, dhe e gjithë biseda ia vlen të ndiqet.
Në pamje të parë, këto pretendime mund të duken alarmiste. Por analiza e Betz-it nuk është thjesht spekulim – është një vlerësim i ndërtuar mbi dekada kërkimesh akademike mbi natyrën e luftës. Ai thjesht po përshkruan një sekuencë të mundshme zhvillimesh.
Ajo që ai, së bashku me studiues si Barbara Walter, ka kuptuar është se faktorët që dikur përdoreshin për të parashikuar luftërat civile në “vende të largëta”, sot janë të dukshëm në të gjithë Evropën dhe Amerikën e Veriut.
Shoqëritë perëndimore moderne – për të huazuar një shprehje të Betz-it – ndodhen në “një konfigurim shpërthyes”, me rrënjët e kësaj paqëndrueshmërie që i referohen një fenomeni të njohur si “faksionalizimi”.
Ky term përshkruan shoqëri të ndara në blloqe që vetë-identifikohen, të fragmentuara gjithnjë e më shumë në baza etnike, kulturore apo ideologjike.
Ajo që është interesante në rastin e Perëndimit është se ky fenomen nuk ka ardhur rastësisht, por është rezultat i dekadave të tëra të një inxhinierie politike të orkestruar nga një elitë post-nacionale dhe e shkëputur nga realiteti, e cila nuk ndan më shqetësimet e qytetarëve të saj – madje as nuk i kupton ata.
Nëse në disa vende vetëm 34% e qytetarëve evropianë thonë se kanë përfituar nga integrimi në BE, ndërkohë që 71% e elitës beson të kundërtën, kjo tregon një hendek gjithnjë e më të madh mes elitës dhe shumicës së popullatës.
Në zemër të kësaj krize qëndron “dështimi i projektit multikulturor”.
Qysh në vitin 2006, studimi i madh i Robert Putnam mbi diversitetin kulturor (E Pluribus Unum) e bëri të qartë: njerëzit që jetojnë në lagje me diversitet të lartë kulturor nuk afrohen më shumë me njëri-tjetrin. Përkundrazi, ata tërhiqen dhe bëhen më të izoluar, madje edhe brenda grupeve të veta.
Evropa është rasti i radhës që e vërteton këtë: Vende si Franca, Gjermania dhe Britania e Madhe kanë tani një popullatë të konsiderueshme emigrantësh të gjeneratës së dytë – por integrimi në shumicën e rasteve ka dështuar.
Në vend të asimilimit, kemi parë ngritjen e “shoqërive paralele” dhe një erozion të ngadaltë të kohezionit social. Problemi nuk është migrimi në vetvete, por mënyra se si është menaxhuar: shumë shpejt, në përmasa shumë të mëdha dhe pa mekanizma efektivë integrimi.
Evropianët nuk po përjetojnë një evolucion natyral të shoqërive të tyre, por një transformim të detyruar – dhe një numër gjithnjë e më i madh qytetarësh po ndihen gjithnjë e më të pakëndshëm përballë këtij realiteti.
Një tjetër element thelbësor është hendeku gjithnjë e më i madh mes premtimeve dhe realitetit. Për herë të parë që nga epoka industriale, fëmijët në Perëndim janë më të varfër se prindërit e tyre: fitojnë më pak, zotërojnë më pak dhe kanë perspektiva më të zymta për pensione apo blerjen e një shtëpie.
Në të njëjtën kohë, është krijuar një boshllëk në pritshmëritë politike: besimi se “zgjedhjet nuk ndryshojnë asgjë” është tani një ndër bindjet më të përhapura në Perëndim. Njerëzit presin një standard jetese të caktuar, por sistemi aktual nuk është më në gjendje ta ofrojë atë.
Ky boshllëk mes pritjes dhe realitetit është një recetë për frustrim – që nuk do të shprehet vetëm në kutinë e votimit, por potencialisht edhe në mënyra më të dhunshme.
Përllogaritjet e Betz-it nuk janë hamendësime. Ai përdor modele statistikore të zhvilluara nga studiues si Barbara Walter. Aty ku ekzistojnë simptomat e një konflikti civil, mundësia për shpërthim dhune është 4% në vit.
Kjo përkthehet në 18.5% shans për konflikt civil brenda pesë vitesh. Dhe nëse marrim parasysh se një vlerësim konservator vendos të paktën 10 shtete perëndimore në këtë kategori rreziku, atëherë probabiliteti rritet ndjeshëm. Duke qenë se konfliktet civile kanë prirje të përhapen, rreziku total ngjitet në 60% nëse një vend bie – të tjerët mund ta ndjekin shpejt.
Metodat e vjetra për qetësimin e trazirave – si shpenzimet sociale apo retorika pajtuese – po dështojnë, sepse thjesht nuk ka më para. Krizat e jashtme – nga Ukraina tek Lindja e Mesme – janë veç përshpejtues të kësaj situate.
Evropa e vjetër po mbaron kohën dhe mjetet për të vepruar.
Shenjat e shpërbërjes janë gjithkund. Betz e quan këtë proces “ri-tribalizim”: vende që shndërrohen në principata etnike apo ideologjike – ose, në skenarin më të keq, përjetojnë zhvendosje masive të popullsisë të krahasueshme me pasojat e Luftës së Dytë Botërore në Evropën Qendrore.
Asgjë nga këto nuk është e pashmangshme – por gjithçka është e mundur, nëse shoqëritë nuk përballen me problemet e tyre themelore. Të mbash ende iluzionin e një utopie multikulturore do të thotë të garantosh ndarjen e mëtejshme sociale.
Ironia është e dhimbshme: ata që bërtasin më fort për “rreziqet e populizmit”, nëpërmjet mohimit dhe refuzimit për të adresuar problemet reale, janë pikërisht ata që po përgatisin terrenin për katastrofën që pretendojnë se duan të shmangin.