Strategjia e Sigurisë Kombëtare e administratës Trump për vitin 2025 u publikua javën e kaluar dhe, nëse jeni në Bruksel ose Berlin, ndoshta do t’ju duhet një pije e fortë para se ta lexoni. Kjo nuk është diplomacia e zakonshme me slogane për “vlera të përbashkëta” dhe “partneritet transatlantik”. Është një ultimatum i paketuar si strategji – por a do ta dëgjojë Evropa?
Diagnoza është brutale, por e saktë: pjesa e Evropës kontinentale në PBB-në globale ka rënë nga 25 për qind në vitin 1990 në 14 për qind sot. Norma e ulët e lindshmërisë, fragmentimi social i nxitur nga migracioni dhe ajo që dokumenti e quan “rreziku real dhe gjithnjë e më i mprehtë i zhdukjes civilizative” rrezikojnë ta bëjnë kontinentin “të panjohshëm brenda 20 viteve”. Mesazhi i Uashingtonit është i thjeshtë: Amerika do të ndihmojë në mbrojtjen e një Evrope që beson te vetja, por jo të një hospice civilizues.
Le të fillojmë me çështjen që elitat evropiane më së shumti përpiqen të shmangin: krizën kulturore. Strategjia nuk përdor gjuhë diplomatike kur flet për “politikat e migracionit që po transformojnë kontinentin dhe po krijojnë përçarje”, apo për “humbjen e identiteteve kombëtare dhe vetëbesimit”. Kjo gjuhë – e paprecedentë për një dokument amerikan të sigurisë – do të shkaktojë reagime të ashpra në Bruksel. Por siç kam shkruar më parë, kemi arritur pikën ku koncertet e Taylor Swift dhe tregjet e Krishtlindjeve kërkojnë operacione kundër-terrorizmi. Fantazia e multikulturalizmit është rrëzuar në realitet tribal, ku një shtet gjithnjë e më i ngarkuar përpiqet të menaxhojë konfliktet mes komuniteteve të papajtueshme.
Nuk mund të ndërtosh autonomi strategjike mbi një ndjenjë vetëpërçmimi civilizues. Strategjia e thotë qartë këtë: Uashingtoni dëshiron të “rikthejë vetëbesimin civilizues të Evropës dhe identitetin Perëndimor”. Për dekada, udhëheqësit evropianë premtuan se diversiteti do të ishte forca jonë, ndërkohë që drejtonin shoqëri ku taksapaguesit holandezë paguajnë 17 miliardë euro në vit për të subvencionuar migracionin, dhe gati 50 për qind e përfituesve të ndihmës sociale në Austri dhe Gjermani kanë prejardhje migrante. Ndërkohë të njëjtat qeveri që nuk i sigurojnë dot kufijtë kërkojnë edhe më shumë kompetenca survejimi – kompetenca që, pa dyshim, do të kthehen kundër partive populiste që bëjnë pyetjet e pakëndshme.
Dimensioni energjetik e bën kontradiktën edhe më të dukshme. Siç kam dokumentuar më parë, Bashkimi Evropian konsumon 38 ekzaxhaul energji nga lëndët djegëse fosile çdo vit, por prodhon vetëm pesë. Evropa është një vasale e varur nga furnizues të huaj energjie, ndërsa njëkohësisht u mban leksione atyre për standarde të qëndrueshmërisë. Kur Katari kërcënoi të ndalte furnizimet me LNG nëse Brukseli nuk zbutte Direktivën e Qëndrueshmërisë së Korporatave, BE-ja u tërhoq menjëherë. Nëse je një vasal energjetik global, nuk ke karta për të luajtur.
Kjo bëhet kritike kur flitet për riarmatosjen evropiane. Strategjia kërkon që vendet e NATO-s të shpenzojnë 5 për qind të PBB-së për mbrojtjen deri në vitin 2035, siç u përcaktua në të ashtuquajturin Angazhimi i Hagës në qershor. Udhëheqësit evropianë pretendojnë se ky objektiv është i pamundur. Megjithatë, sikur shtetet e BE-së të kishin plotësuar thjesht standardin 2 për qind nga 2006 deri në 2020, ato do të kishin gjeneruar rreth 1.1 trilion euro shpenzime shtesë për mbrojtjen. Në vend të kësaj, dekadat e mbështetjes mbi SHBA-në krijuan boshllëkun prej 1.8 trilion eurosh në aftësitë mbrojtëse, sipas Komisionit Evropian.
Por këtu qëndron problemi: nuk mund të prodhosh tanke dhe municione pa industri të fuqishme, të bazuar te prodhimi energji-intensiv. Reagimi i Gjermanisë ndaj krizës energjetike ka qenë mbyllja e centraleve bërthamore dhe djegia e më shumë qymyrit se çdo vit tjetër që nga 2019. Fabrikat e çelikut në kontinent janë mbyllur për shkak të çmimeve të pakonkurrueshme të energjisë. ArcelorMittal në Poloni mbylli furrat e shkrirjes. Acciaierie d’Italia pezulloi aktivitetin e vet të fundit. Evropa kërkon pavarësi energjetike ndërsa kërcënon furnizuesit, kërkon riarmatim ushtarak ndërkohë që varet nga rivalët gjeopolitikë për materiale thelbësore, dhe njofton rritje të shpenzimeve për mbrojtje ndërsa shkatërron kapacitetin industrial që i kthen shpenzimet në fuqi ushtarake.
Kjo kontradiktë bëhet e qartë tek politika për Ukrainën. Uashingtoni identifikon “ndalimin e shpejtë të armiqësive” si interes kyç. Kur një propozim paqeje me 28 pika u publikua në nëntor, i hartuar pa konsultim domethënës me evropianët, zyrtarët në BE reaguan me alarm. Por siç vëren një analizë, evropianët kanë frikë nga “negociatat ku ata kanë ndikim të kufizuar, pavarësisht se i kanë dhënë Ukrainës rreth 180 miliardë euro ndihmë”.
E vërteta e pakëndshme është kjo: Nëse dëshiron të ulesh në tryezë, duhet të sjellësh diçka me vete. Udhëheqësit evropianë kërkojnë konsultim ndërkohë që 78 për qind e blerjeve të tyre ushtarake shkojnë te vende të treta. Ata flasin për autonomi strategjike ndërsa varen nga satelitët amerikanë, inteligjenca amerikane, logjistika dhe municionet e precizionit. Kjo nuk është aleancë mes të barabartëve, por një protektorat që sillet sikur të ishte partner.
Elementi më i diskutueshëm i strategjisë është mbështetja eksplicite për atë që e quan “parti patriotike evropiane”, si dhe kritika e saj ndaj “aktiviteteve të Bashkimit Evropian dhe trupave transnacionalë që minojnë lirinë politike dhe sovranitetin”. Brukseli do ta shohë këtë si ndërhyrje të papranueshme. Por elitat evropiane krijuan vetë këtë dinamikë duke ngritur, siç thotë akademiku Stefan Auer, një “strukturë post-politike dhe post-nacionale” që dobëson demokracinë si në nivel kombëtar, ashtu edhe supranacional. Rezultati: qeveri pakicë që shtypin opozitën përmes akuzave për “dezinformim”, ndërsa qytetarët ndihen peng në vendet e tyre.
Uashingtoni po i ofron Evropës një zgjedhje, jo një garanci. Amerika do të ndihmojë një Evropë të kombeve sovrane, të sigurta në identitetin e tyre dhe të gatshme të mbajnë koston e mbrojtjes. Nuk do të subvencionojë pafund një projekt civilizues që duket i përkushtuar drejt vetëshuarjes përmes zëvendësimit demografik, vetëvrasjes industriale përmes politikave energjetike dhe paralizës politike.
Disa do ta quajnë këtë gjuhë të papërshtatshme. Unë e quaj sinqeritet të vonuar. Kriza energjetike evropiane tregon se çfarë ndodh kur inxhinierët lihen mënjanë dhe politikat udhëhiqen nga ideologjia. Kriza e migracionit tregon se çfarë ndodh kur elitat besojnë se mund të kontrollojnë forca që nuk i kuptojnë. Hendeku në shpenzimet e mbrojtjes tregon dekada supozimesh se mbrojtja amerikane do të vazhdonte pavarësisht nga mos angazhimi evropian.
Siç kam argumentuar më parë, Evropa nuk mund të qeveriset si perandori. Çdo pushtues, nga Karl i Madh tek Napoleoni, e ka zbuluar këtë. BE-ja përballet me të njëjtën realitet: nëse shtyn shumë për unifikim politik pa legjitimitet popullor, përshpejton shpërbërjen, jo integrimin.
Pyetja për Evropën është nëse ka guximin politik të ndryshojë kurs: të rikthejë sigurinë energjetike përmes energjisë bërthamore dhe prodhimit vendas të lëndëve fosile, të pranojë se migracioni masiv nga kultura paramoderne krijon konflikte të pashmangshme pa një proces të plotë të asimilimit, të rindërtojë bazën industriale të nevojshme për prodhimin ushtarak, dhe të rizbulojë vetëbesimin civilizues që dikur e bëri Evropën një fuqi globale.
Strategjia amerikane i ofron Evropës një pasqyrë. Pasqyrimi nuk është i këndshëm, por është i saktë. Pyetja e vetme është nëse udhëheqësit evropianë do të vazhdojnë t’i shmangen, apo më në fund do të përballen me krizën që kanë krijuar vetë.