Kevin Myers për Brussels Signal
Kevin Myers kujton kohën e tij si korrespondent lufte gjatë konflikteve në ish-Jugosllavi dhe pyet veten nëse historia e kriminelëve që shisnin “pushime lufte” për klientë të pasur, me qëllim që ata të qëllonin civilë të paarmatosur në Ballkan, mund të ishte e vërtetë.
Për çdo korrespondent lufte në terren, nuk ka burim më të madh të së keqes sesa tavolina e lajmeve në redaksi. Trimëritë heroike që ulen pas atij tavoline të shenjtë, të pamposhtura, i dërgojnë kolegët e tyre në betejat më të largëta e të përgjakshme për të verifikuar raporte sipas të cilave, për shembull, njëbrirëshat po përdoren si kavaleria e ushtarëve-kannibalë të Koresë së Veriut.
“E ke të mundur të arrish në Uzbequistanopolis sa më shpejt të jetë e mundur dhe të na dërgosh 800 fjalë deri në orën 7 të mbrëmjes me kohën tonë? Jo më vonë, të lutemi. Mbrëmë na i dërgove në 8, shumë e bezdisshme për redaksinë.”
“Uzbequistanopolis është pesëqind milje larg, përtej dy kufijve të kontestuar, dhe aty po zhvillohet beteja më e madhe me tanke që nga Kursku.”
“Jemi të vetëdijshëm. Kjo është tavolina e lajmeve, mos harro. Dimë të lexojmë hartën. Na i dërgon deri në 7, ose maksimumi 7:30.”
“Pesëqind milje.”
“E dimë, prandaj po të japim edhe gjysmë ore shtesë. Dhe ndërkohë që je atje, na sill edhe një reportazh për vënien e re në skenë të Juno and the Paycock të Becket në Teatrin Kombëtar të Uzbequistanopolisit.”
“Është Beckett, me dy ‘t’, dhe shfaqja është Duke pritur Godonë. Juno është e Shaw.”
“Ja ku filluam prapë me hollësi. Thjesht dërgo materialin, këtë herë me kohë, OK? Jo më vonë se dhjeta për shfaqjen. Afatet — ke dëgjuar ndonjëherë për to? Ikëm. Mirupafshim.”
Kështu që, kur një gazetar i CBS hyri i lodhur në “sallën e ngrënies” të Holiday Inn në Sarajevë, mbi 30 vjet më parë, me fytyrë të zbehtë dhe sy të humbur si Makbethi në banket, ne u frikësuam nga më e keqja. Nuk thamë gjë — vetullat tona të ngritura i bënin pyetjet për ne.
“Po,” tha ai. “E keni marrë me mend. Problemet nga redaksia. Klasi Double A Plus.”
Ne ende nuk thamë gjë. Nuk kishte nevojë. Në Sarajevë, ku askush prej nesh nuk kishte ngrënë një vakt të rregullt për dhjetë ditë, një krizë Double A Plus ishte ekuivalenti gazetaresk i sifilizit në fazë të tretë.
Me zë të thyer, na tregoi se çfarë i kishin kërkuar. Kishin marrë raporte se milionerë italianë po paguanin shuma të majme për të ardhur e për të qëlluar boshnjakë. A ishte e vërtetë? Ai duhej të dërgonte një reportazh të plotë, me foto dhe intervista me të afërmit e viktimave të snajperistëve italianë, për edicionin e mëngjesit.
Ne tundëm kokën jo nga keqardhja për të, por nga frika për veten tonë. Redaksitë kishin mënyrat e tyre të fshehta për t’i përcjellë thashethemet e pakuptimta, të cilat pastaj shndërroheshin në arsye për të na dërguar të gjithëve pas një piste të rreme, sikur jeta jonë si korrespondentë lufte të ishte një parajsë shpenzimesh, margarita dhe hamakë të ndarë me bukuri ekzotike me sy të errët. Tani, të gjithë do të merrnim të njëjtën thirrje.
Një gazetar italian kishte mbërritur një ditë më parë dhe kishte marrë urdhër të raportonte menjëherë.
“Si mundem?” më pyeti i dëshpëruar. “Nuk di asgjë. A e dërgove materialin sonte?”
“Po, sigurisht. Do të ta sjell kopjen time.”
Ia solla. Ai e lexoi shpejt. “Mund ta përdor këtë?”
“Patjetër. Shihemi më vonë.”
Më vonë u bashkua me ne në “restorant”, ku të katërt sapo kishim mbaruar së ndari një kuti mish të konservuar të mbetur nga koha e ndihmës së Marshallit. Ai refuzoi ofertën për të lëpirë kutinë bosh dhe ma tregoi versionin e tij në italisht. Nuk flas italisht, por e di ç’do të thotë “Io”. Unë nuk e kisha përdorur asnjëherë vetën e parë njëjës. Ia tregova këtë.
“E di,” pranoi ai. “Por duhej t’i jepja një ngjyrë personale.”
“Duket sikur ke qenë nën zjarr të madh,” i thashë.
“Të jam borxhli, Kevin.”
Të nesërmen, e kërkova borxhin:
“A mund të jetë e vërtetë kjo historia për snajperistin italian që paguan për të qëlluar njerëz?”
“Problemi me Italinë,” më tha ai, “është se gjithmonë ka një bastard që shpik një histori të mirë, dhe pastaj një bastard tjetër që e ‘konfirmon’.”
“Nuk do të thotë se është e vërtetë?”
“Bastardë,” shpjegoi ai.
Të nesërmen vizitova një pozicion serb që shikonte Sarajevën, duke udhëtuar me një automjet të blinduar të CBS. Artilierët serbë qëllonin herë pas here drejt qytetit, ndërsa koloneli që drejtonte, përpiqej të godiste ndërtesën e postës, të cilën e drejtonte motra e tij — që kishte mbetur besnike ndaj Bosnjës, si disa serbë të Sarajevës. Po, ai po përpiqej ta vriste.
E pyeta për historinë italiane: A mund të ishte e vërtetë?
Ai u tregua i habitur. “Ti mendon se do ta rrezikoja jetën e ushtarëve të mi që ndonjë milioner italian i çmendur të vriste një jugosllav?”
“Hm. A nuk është kjo pikërisht ajo që po bën?”
“Ah, por kjo është ndryshe.”
Gjatë vizitës sime të fundit në kamp, kisha vënë re erë të tmerrshme dhe disa mizë të mëdha që dilnin nga çarje në tokë.
“Çfarë janë ato?” e kisha pyetur.
Ai nuhati ajrin. “Boshnjakët që vramë javën e kaluar. Duhej t’i kishim varrosur më thellë. Ato mizat e qelbësirave e nuhasin mishin dhe gërmojnë për të lënë vezët.”
Mendova pak.
“Pra këto janë nënat, apo pasardhësit?”
Ai qeshi i kënaqur. “Ju gazetarët! Çfarë pyetjesh!”
Tani i kujtoi mizat.
“Të kam thënë të vërtetën për ato miza dhe për motrën time tradhtare. Ne serbët nuk gënjejmë kurrë. Mendon se do të rrezikoja burrat e mi për një skandal të tillë?”
Mbrëmjen e asaj dite, në Holiday Inn, u tregova kolegëve mendimin e kolonelit serb për historinë e italianëve që paguanin për të vrarë fëmijë boshnjakë. Ne të gjithë u pajtuam se ishte vetëm thashethem tipik nga redaksia, dhe se nuk do të dërgonim asnjë material që mund ta konfirmonte, pavarësisht kërcënimeve se mund të na dërgonin përgjithmonë në Phenian ose South Georgia.
“Kjo e mbyll për sot,” tha Tim, kameramani që kishte shërbyer në Rhodesian Light Infantry dhe që ishte po aq i frikshëm sa edhe i gjatë, dhe pa dyshim njeriu më i mirë nën zjarr që kam parë ndonjëherë. “Por këto histori nuk zhduken kurrë. Janë si kometa e Halley-t. Rikthehen e rikthehen, dhe do të jetojnë më gjatë se ne, këtë ta keni parasysh.”
Ashtu është. Këtë javë, Brussels Signal dëgjoi se redaksitë italiane po zienin përsëri me histori për milionerë italianë që shkonin në safari njerëzish në Bosnjë në vitet ’90. Redaksia ime pyeti: Si veteran i asaj lufte, ç’mendoj unë?
Ajo që lexuat më sipër është ajo që mendoj. Nuk do të thotë se nuk mund të jetë e vërtetë. Në fund të fundit, kometa e Halley-t vazhdon të rrotullohet në sistemin diellor, dhe në përbërje ka shumë pak — vetëm ujë dhe dioksid karboni — njësoj si snajperët italianë të Bosnjës.
Por mund të jem gabim…