Ndërsa shumë argumentojnë se “arti modern” filloi në vitet 1800, a mund të ketë filluar ai në të vërtetë me veprën e Joseph Wright të Derby-t, “Një eksperiment mbi një zog në pompën e ajrit”, gati një shekull më parë?
Tradicionalisht, historianët e artit vendosin fillimin e “artit modern” në shekullin e 18-të, me artistë si Manet, Turner dhe Goya. Megjithatë, një ekspozitë e re në Galerinë Kombëtare të Londrës sugjeron se Joseph Wright of Derby, me pikturën e tij An Experiment on a Bird in the Air Pump (1768), mund ta ketë paraprirë këtë epokë pothuajse një shekull më herët.
Piktura paraqet një eksperiment shkencor ku një zog mbytet brenda një pompe ajri, i rrethuar nga shikues që reagojnë me tronditje, kureshtje apo indiferencë. Përmes ndriçimit dramatik në stilin e Caravaggio-s dhe atmosferës emocionale, Wright bashkon teknikën tradicionale me temën bashkëkohore – një tipar që më vonë Charles Baudelaire do ta quante thelbësor për artin modern: përzierja e së përkohshmes me të përjetshmen.
Wright ishte një figurë e epokës së Iluminizmit, kur arti dhe shkenca nuk ndaheshin qartë. Ai shfrytëzoi rritjen e institucioneve të reja artistike në Britani dhe u frymëzua nga Revolucioni Industrial, duke e bërë shkencën subjekt arti – një ide e jashtëzakonshme për kohën.
Piktura e tij nuk ofron një moral të qartë, por ngre pyetje mbi etikën e progresit shkencor dhe përdorimin e njohurive njerëzore për të mirë apo për të keq. Kjo qasje e dyshimit dhe skepticizmit ndaj përparimit e afron Wright-in me Goya-n, që më vonë do të pasqyronte të njëjtën ankth në veprat e tij për mizoritë e luftës.
Sipas kuratores Christine Riding, Wright ishte modern jo për teknikën e tij – që i përkiste shekullit të 17-të – por për mendësinë e tij: për mënyrën si e përdori artin për të reflektuar ndryshimet shoqërore dhe për të vënë në pikëpyetje besimin e verbër në përparim.
Në fund, An Experiment on a Bird in the Air Pump qëndron në pragun mes traditës dhe modernes – një vepër që nderon të kaluarën, por e sheh botën me sytë e një epoke të re. Edhe pse nuk mund të quhet në mënyrë absolute “vepra e parë moderne”, ajo është një parathënie e qartë e artit modern dhe e dilemat që do ta shoqëronin përgjatë shekujve.