Më 9 tetor, qeveria izraelite miratoi zyrtarisht një armëpushim me Hamasin, duke hapur rrugën për një proces paqeje në Rripin e Gazës.
Presidenti amerikan Donald Trump e përshkroi marrëveshjen si “faza e parë” e planit të tij të paqes me 20 pika, të prezantuar nga Shtëpia e Bardhë javën e kaluar.
Zhvillimet janë konfirmuar nga Katari, si dhe nga përfaqësues të Izraelit dhe Hamasit.
Çfarë është arritur deri më tani?
1. Armëpushimi
Izraeli dhe Hamasi ranë dakord të ndalin të gjitha operacionet ushtarake. Armëpushimi hyri në fuqi të premten, ndërsa ushtria izraelite deklaroi Gazën Qendrore si “zonë të sigurt për kthimin e civilëve”.
2. Çmilitarizimi i pjesshëm i Gazës
Ushtria izraelite ka filluar tërheqjen graduale nga Gaza, duke ruajtur kontrollin mbi rreth 53% të territorit, si pjesë e një plani të ndarë në tre faza. Në fazat e ardhshme, ky kontroll do të reduktohet në 40% dhe më pas në 15%, duke ruajtur një “perimetër sigurie” për të parandaluar rikthimin e ndonjë kërcënimi terrorist.
3. Lirimi i pengjeve dhe i të burgosurve
Hamasi ka liruar të gjithë pengjet që ndodheshin gjallë nga sulmet e tetorit 2023, ndërsa Izraeli ka nisur lirimin e 250 të burgosurve palestinezë me burgim të përjetshëm dhe rreth 1,700 të ndaluarve nga Gaza. Trupat e disa pengjeve izraelite të vdekur ende nuk janë kthyer.
4. Ndihma humanitare
Sipas planit, Gaza do të marrë 600 kamionë ndihma në ditë, duke përfshirë ushqime, ilaçe, materiale për rindërtim dhe riparim të infrastrukturës bazë si uji, energjia dhe spitalet. Megjithatë, OKB ka paralajmëruar se ndihma ende nuk mjafton për të përballuar krizën humanitare.
5. Trupa ndërkombëtare
Shtetet e Bashkuara do të dërgojnë 200 trupa në Izrael për të ndihmuar në monitorimin e armëpushimit dhe shpërndarjen e ndihmave, pa hyrë drejtpërdrejt në territorin e Gazës.
Çfarë parashikon faza e dytë e planit?
Stabilizimi i territorit
Do të krijohet një Forcë Ndërkombëtare e Stabilizimit (ISF), e cila do të marrë kontrollin e përkohshëm të zonave të çliruara dhe do të ndihmojë në trajnimin e forcave lokale palestineze të sigurisë.
Qeverisja kalimtare
Në Gaza do të vendoset një komitet kalimtar i përbërë nga figura teknokrate palestineze, jo-politike, i mbikëqyrur nga një Bord Ndërkombëtar i Paqes, të kryesuar nga Donald Trump. Anëtari i parë i konfirmuar i bordit është ish-kryeministri britanik Tony Blair.
Çarmatosja
Do të ndërmerret një fushatë e monitoruar ndërkombëtarisht për çarmatosjen totale të Gazës, duke përfshirë shkatërrimin e infrastrukturës ushtarake të Hamasit dhe një program blerjeje të armëve për t’i nxjerrë ato “përfundimisht jashtë përdorimit”.
Reforma ekonomike
Një grup ekspertësh do të hartojë një plan zhvillimi ekonomik për Gazën, përmes krijimit të një zone ekonomike të veçantë me tarifa preferenciale dhe mundësi investimi. Sipas Bankës Botërore, kostoja për rindërtimin e Gazës mund të kalojë 50 miliardë dollarë.
Çfarë ndodh më pas?
Në takimin ndërkombëtar për paqen në Sharm el-Sheikh të Egjiptit, ku morën pjesë mbi 20 vende, u diskutuan hapat e ardhshëm të planit. Kryeministri izraelit Netanyahu nuk mori pjesë për shkak të një feste hebraike.
Plani parashikon që:
Asnjë palestinez të mos dëbohet nga Gaza.
Izraeli të mos e aneksojë apo okupojë Gazën.
Gaza të kthehet në një zonë pa ekstremizëm.
Në fazën përfundimtare, Autoriteti Palestinez (PA) do të marrë qeverisjen e Gazës pas reformimit të tij.
Gjithashtu, parashikohet një dialog ndërfetar për pajtim, si dhe një dialog politik për bashkëjetesë paqësore, pa përmendur qartë krijimin e një shteti palestinez, por duke e lënë të hapur si një “rrugë të mundshme”.
A ka gjasa që paqja të zgjasë?
Sipas planit, Hamas nuk do të ketë rol në qeverisjen e ardhshme të Gazës, por anëtarëve të saj u ofrohet amnisti ose dalje e sigurt nga territori, nëse pranojnë paqen. Kjo mbetet një pikë e fortë kundërshtimi, pasi Hamasi ka refuzuar të çarmatoset pa njohjen e shtetësisë palestineze.
Nga ana tjetër, disa zyrtarë të linjës së ashpër në kabinetin izraelit po shprehin rezerva për pjesë të planit, veçanërisht për përfshirjen e PA në Gazë.
Plani i Trump për paqe në Gaza ka sjellë një armëpushim historik dhe ka hapur rrugën për një strukturë të re politike dhe ekonomike në territorin e rrënuar nga lufta. Por, analistët paralajmërojnë se pjesa më e vështirë sapo ka filluar, dhe suksesin afatgjatë do ta përcaktojë jo vetëm vullneti i palëve, por edhe qëndrueshmëria e mbështetjes ndërkombëtare.