Nga 10 dhjetori, të miturit nën 16 vjeç në Australi do të ndalohen të përdorin rrjetet kryesore sociale si TikTok, X, Facebook, Instagram, YouTube, Snapchat dhe Threads.
Ata nuk do të mund të hapin llogari të reja, ndërsa profilet ekzistuese duhet të çaktivizohen. Ky ndalim, i pari i këtij lloji, po ndiqet me vëmendje nga shumë vende të tjera.
Pse po e ndalon qeveria australiane përdorimin e rrjeteve sociale për nën-16-vjeçarët?
Qeveria thotë se masa synon të reduktojë ndikimin negativ të “veçorive të dizajnit” të rrjeteve sociale, të cilat i nxisin të rinjtë të kalojnë më shumë kohë para ekranit dhe të përballen me përmbajtje që mund të dëmtojë shëndetin dhe mirëqenien e tyre.
Një studim i porositur në fillim të vitit 2025 tregoi se 96% e fëmijëve 10–15 vjeç përdornin rrjetet sociale, dhe shtatë nga dhjetë prej tyre ishin ekspozuar ndaj përmbajtjeve të dëmshme – përfshirë material mizogjin, të dhunshëm, si edhe përmbajtje që promovon çrregullimet e të ngrënit apo vetëvrasjen.
Një në shtatë fëmijë raportoi sjellje të tipit “grooming” nga të rritur ose fëmijë më të mëdhenj, dhe më shumë se gjysma thanë se kishin qenë viktima të bullizmit online.
Cilat platforma përfshihen në ndalimin australian?
Dhjetë platforma janë aktualisht të përfshira: Facebook, Instagram, Snapchat, Threads, TikTok, X, YouTube, Reddit, dhe platformat streaming Kick dhe Twitch.
Qeveria i vlerëson platformat sipas tre kritereve:
- nëse qëllimi i tyre kryesor ose një nga qëllimet kryesore është ndërveprimi social midis përdoruesve;
- nëse u lejohet përdoruesve të ndërveprojnë me disa ose të gjithë përdoruesit e tjerë;
- nëse u lejohet të postojnë materiale.
YouTube Kids, Google Classroom dhe WhatsApp nuk përfshihen, pasi nuk konsiderohet se plotësojnë këto kritere.
Nën-16-vjeçarët gjithsesi mund të shohin përmbajtje në shumicën e platformave që nuk kërkojnë llogari.
Kritikët kanë kërkuar që ndalimi të shtrihet edhe te platformat e lojërave online. Platforma si Roblox dhe Discord kanë nisur të prezantojnë kontrolle moshe në disa veçori për të shmangur përfshirjen në listë.
Si do të zbatohet ndalimi?
Fëmijët dhe prindërit nuk do të ndëshkohen për shkelje të rregullit.
Përgjegjësia bie mbi kompanitë e rrjeteve sociale, të cilat rrezikojnë gjoba deri në 49.5 milionë dollarë australianë për shkelje të rënda ose të përsëritura.
Qeveria kërkon që platformat të marrin “masa të arsyeshme” për të bllokuar qasjen e fëmijëve, përfshirë përdorimin e teknologjive të verifikimit të moshës si:
- dokumente zyrtare identifikimi,
- verifikim të fytyrës ose zërit,
- “inferencia e moshës”, e cila analizon sjelljen online për të vlerësuar moshën.
Platformat nuk mund të mbështeten vetëm te vetëdeklarimi i përdoruesve ose te garantimi nga prindërit.
Meta njoftoi se do të fillonte mbylljen e llogarive të adoleshentëve nga 4 dhjetori, duke shtuar se përdoruesit që mbyllen gabimisht mund të verifikojnë moshën me ID zyrtare ose një video-selfie.
Snapchat tha se përdoruesit mund të përdorin llogari bankare, dokument identifikimi ose selfie për verifikim.
A do të funksionojë ndalimi?
Disa ekspertë frikësohen se teknologjitë e verifikimit të moshës mund të bllokojnë gabimisht të rriturit, ndërsa mund të mos identifikojnë mjaftueshëm përdoruesit nën moshë.
Raporti i vetë qeverisë zbuloi se teknologjitë e vlerësimit të fytyrës janë më pak të sakta te adoleshentët. Është vënë në pikëpyetje edhe efekti real i gjobave.
Ish-drejtuesi i Facebook, Stephen Scheeler, theksoi se Meta fiton rreth 50 milionë dollarë australianë brenda më pak se dy orësh, duke e minimizuar efektin ndëshkues.
Kritikët argumentojnë edhe se fushëveprimi i kufizuar i ligjit – edhe nëse zbatohet siç duhet – e minon aftësinë e tij për të mbrojtur fëmijët.
Platformat e takimeve, lojërat online dhe chatbot-et me AI mbeten të përjashtuara, megjithëse disa prej tyre janë kritikuar për sjellje të rrezikshme ndaj të miturve. Disa mendojnë se edukimi i fëmijëve për përdorimin e sigurt të internetit do të ishte më efektiv.
Disa adoleshentë i thanë BBC-së se do të krijonin profile të rreme para afatit – megjithëse qeveria ka paralajmëruar se platformat duhet t’i identifikojnë dhe mbyllin ato. Të tjerë tashmë kanë kaluar në llogari të përbashkëta me prindërit.
Analistët parashikojnë edhe rritje të përdorimit të VPN-ve, siç ndodhi në Mbretërinë e Bashkuar pas zbatimit të rregullave të reja të kontrollit të moshës. Ministrja e Komunikimeve, Annika Wells, e pranoi se ndalimi mund të mos jetë “i përsosur”.
“Do të jetë pak kaotik përgjatë rrugës,” tha ajo në nëntor. “Reformat e mëdha gjithmonë janë të tilla.”
Po ç’ndodh me mbrojtjen e të dhënave?
Kritikët shprehin shqetësime për mbledhjen dhe ruajtjen në shkallë të gjerë të të dhënave personale për verifikimin e moshës.
Australia, ashtu si shumë vende të tjera, ka pësuar disa thyerje të mëdha të sigurisë ku të dhëna të ndjeshme janë vjedhur dhe shpërndarë.
Megjithatë, qeveria thotë se legjislacioni përfshin “mbrojtje të forta” të të dhënave personale.
Sipas ligjit, të dhënat mund të përdoren vetëm për verifikimin e moshës dhe duhet të shkatërrohen më pas, me “dënime të rënda” për shkelje.
Si kanë reaguar kompanitë e rrjeteve sociale?
Kompanitë reaguan me habi dhe shqetësim kur ndalimi u njoftua në nëntor 2024.
Ato argumentuan se masa është e vështirë për t’u zbatuar, lehtësisht e anashkalueshme, e lodhshme për përdoruesit dhe me rreziqe për privatësinë.
Disa kompani thanë se ndalimi mund t’i shtyjë fëmijët drejt faqeve më të rrezikshme të internetit, duke i privuar nga ndërveprimi social i kontrolluar.
Snap dhe YouTube madje mohuan se janë platforma rrjetesh sociale.
Pak ditë para hyrjes në fuqi të ndalimit, YouTube paralajmëroi se ligji “i nxituar” do t’i linte fëmijët më pak të sigurt, pasi ata ende mund ta përdorin platformën pa llogari – duke u hequr prindërve filtrat dhe kontrollet mbrojtëse.
Google, kompania mëmë e YouTube, raportohet se po konsideronte një sfidë ligjore, edhe pse nuk komentoi për BBC-në.
Meta paralajmëroi se ndalimi do t’u linte adoleshentëve “mbrojtje të paqëndrueshme në aplikacione të ndryshme që ata përdorin”.
TikTok dhe Snap thanë në seancat parlamentare të tetorit 2025 se e kundërshtojnë ndalimin, por do t’i binden ligjit.
Kick – e vetmja kompani australiane e përfshirë – njoftoi se do të prezantojë “masa të ndryshme” dhe do të bashkëpunojë me autoritetet.
Si e rregullojnë vendet e tjera përdorimin e rrjeteve sociale nga të rinjtë?
- Danimarka ka shpallur plane për të ndaluar rrjetet sociale për nën-15-vjeçarët.
- Norvegjia po shqyrton një propozim të ngjashëm.
- Francë ka rekomanduar ndalimin e nën-15-vjeçarëve nga rrjetet sociale dhe vendosjen e një “orfë të rrjeteve sociale” për moshat 15–18.
- Spanja ka hartuar një ligj që kërkon autorizim nga kujdestarët ligjorë për përdoruesit nën 16 vjeç.
- Mbretëria e Bashkuar ka miratuar rregulla të reja sigurie që mund të çojnë në gjoba të mëdha ose burgim për drejtuesit e kompanive nëse nuk mbrojnë të rinjtë nga përmbajtjet e paligjshme ose të dëmshme.
- Në SHBA, një përpjekje në shtetin Utah për të ndaluar përdorimin e rrjeteve sociale nga nën-18-vjeçarët pa pëlqimin e prindërve u bllokua nga një gjykatë federale në vitin 2024./BBC