Organizata “Reporterët Pa Kufij” ka publikuar raportin për vitin 2025 të lirisë së medias. Në krahasim me një vit më parë, Shqipëria ka shënuar përmirësim duke u renditur në vendin e 80-të.
Megjithatë janë disa probleme që evidentohen në këtë raport ku nënvizohet se liria e shtypit dhe pavarësia e medias kërcënohen nga konfliktet e interesit midis botës së biznesit dhe asaj politike. Ndërkohë gazetarët janë viktima të akteve të frikësimit nga politikanët dhe krimi i organizuar.
Gazetarët thekson raporti, përballen me presion politik ndërsa politikanët kufizojnë pavarësinë editoriale duke politizuar rregullatorët e medias dhe duke emëruar ata që janë përgjegjës për median publike.
“Pronësia e pjesës më të madhe të peizazhit mediatik shqiptar është e përqendruar në duart e vetëm katër ose pesë kompanive. Financimi shtetëror përfaqëson një burim kryesor të të ardhurave për median, por shpërndarja e tij e errët dhe diskriminuese ngre dyshime për shitje të ndikimit”- thuhet ndër të tjera në raportin e organizatës “Reporterët Pa Kufij”.
Ndërkohë Kosova renditet në vendin e 99 -të, Mali i Zi renditet në vendin e 37-të, pastaj Maqedonia e Veriut në vendin e 42-të, Bosnje e Hercegovina e 86-ta dhe Serbia e 96-ta.
Pjesë nga raporti:
Në Shqipëri, liria e shtypit dhe pavarësia e medias kërcënohen nga konfliktet e interesit midis botës së biznesit dhe asaj politike, një kuadër ligjor me të meta dhe rregullore partiake. Gazetarët janë viktima të akteve të frikësimit nga politikanët dhe krimi i organizuar.
Peizazhi mediatik
Mediat më me ndikim shqiptar të sektorit privat zotërohen nga një pjesë e vogël e kompanive që kanë lidhje me botën politike në sektorë shumë të rregulluar si ndërtimi. Ndërsa ka qindra media online në vend, vetëm një numër i vogël kanë një model biznesi të qëndrueshëm me financim transparent. Mediat kryesore përfshijnë transmetuesin publik RTSH, Top Channel, TV Klan dhe RTV Ora.
Konteksti politik
Gazetarët përballen me presion politik, veçanërisht gjatë zgjedhjeve. Politikanët kufizojnë pavarësinë editoriale duke politizuar rregullatorët e medias dhe duke emëruar ata që janë përgjegjës për median publike. Gazetarët kritikë ndaj autoriteteve shpesh u nënshtrohen sulmeve të krijuara për t’i diskredituar ato si nga qeveria ashtu edhe nga opozita, dhe ata kanë vështirësi në marrjen e informacionit të mbajtur nga shteti, aksesi në të cilin mund të kufizohet edhe më shumë nga një centralizim i fundit i komunikimeve qeveritare.
Kuadri ligjor
Megjithëse kushtetuta e Shqipërisë dhe angazhimet ligjore ndërkombëtare garantojnë lirinë e shtypit, mbrojtja për konfidencialitetin e burimeve është e pamjaftueshme. Si rezultat i vendimeve të diskutueshme gjyqësore, mediave u ndalua të mbulonin çështje të ndjeshme të interesit publik.
Konteksti ekonomik
Pronësia e pjesës më të madhe të peizazhit mediatik shqiptar është e përqendruar në duart e vetëm katër ose pesë kompanive. Financimi shtetëror përfaqëson një burim kryesor të të ardhurave për median, por shpërndarja e tij e errët dhe diskriminuese ngre dyshime për shitje të ndikimit.
Konteksti sociokulturor
Gazetarët që hetojnë krimin dhe korrupsionin janë veçanërisht objektiva të kërcënimeve. Gratë gazetare, të cilat përbëjnë pjesën më të madhe të profesionit, përballen me ngacmime në internet dhe në disa raste me diskriminim me bazë gjinore brenda organizatave të lajmeve, megjithëse ka pasur progres në këtë fushë. Vetëcensura është e përhapur, por mediat gjithsesi kanë krijuar një platformë për vetërregullimin etik, e para e këtij lloji në Shqipëri.
Siguria
Gazetarët që mbulojnë demonstratat dhe operacionet policore ndonjëherë janë viktima të dhunës policore. Por krimi i organizuar përfaqëson një nga kërcënimet më të mëdha për sigurinë e gazetarëve. Megjithëse policia kohët e fundit ndërmori hapa për të hetuar sulmet kundër gazetarëve, mosndëshkimi për këto krime, i kombinuar me përpjekjet politike për të diskredituar gazetarët, ka krijuar një klimë që ka të ngjarë të inkurajojë sulme të mëtejshme. Në mars të vitit 2023, selia e Top Channel ishte shënjestër e një sulmi të paprecedentë me armë automatike që vrau një nga rojet e tij të sigurisë.